Ο Sigmund Freud, "Πατέρας της Ψυχανάλυσης" και της ψυχοδυναμικής προσέγγισης, παραμένει μια από τις διασημότερες και σημαίνουσες προσωπικότητες στο χώρο της ψυχολογίας κι ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους στοχαστές του εικοστού αιώνα.
Ο Φρόιντ, στην αρχή της ψυχαναλυτικής του έρευνας, όταν ενθουσιασμένος παρακολουθούσε τη δύναμη που έχει στον ψυχισμό ο διά των εξομολογητικών συνειρμών φωτισμός του υποσυνείδητου και μιλούσε για «την αργή μαγεία», ήταν βέβαιος πως, με την παραδοχή απ' τον αναλυόμενο των απωθημένων επιθυμιών ή φόβων, ο ασθενής θα γιατρευόταν περίπου αυτομάτως. Έφτασε να δώσει υπερβολική πίστη ακόμα και στη δύναμη της ύπνωσης, όταν ο ασθενής, υπνωτισμένος, παραδεχόταν και ξαναβίωνε τραυματικά συμβάντα, δήθεν ξεχασμένα μέσα στην απώθηση.
Sigmund and Alice's rabbit after she left Wonderland.
Με τον καιρό και με την εφαρμογή της ψυχανάλυσης σε διάρκεια, παρατηρούσε πως τούτη η συνειδητοποίηση δεν αρκεί για σταθερά θεραπευτικά αποτελέσματα. Ήταν αναγκαία η μακροχρόνια επεξεργασία του υλικού που αναδυόταν από το υποσυνείδητο, η προσεχτική και λεπτομερής δουλειά του αναλυτή και του αναλυόμενου, καθώς και η συναίσθηση, η «εμπάθεια», η πειθώ, η κατανόηση, η επεξήγηση, η επανάληψη των νέων γνώσεων και δεδομένων ώστε να ακολουθήσει η ιαματική μεταβολή μιας προσωπικότητας.
Ο άνθρωπος που ψυχοθεραπεύεται, νικώντας παλιούς τρόμους, επουλώνοντας βαθιές πληγές, αντιμετωπίζοντας απωθημένα, εγκαταλείποντας νοσηρές άμυνες και αμυντικούς μηχανισμούς, δε μεταβάλλεται απαραίτητα σε έναν ωραίο, αγνό, θετικό άνθρωπο. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να τον γιατρέψει από τις πληγές του, όμως δεν μπορεί να τον γιατρέψει από τα ελαττώματα του χαρακτήρα του. Άλλο η ψυχολογική ή συναισθηματική ασθένεια και άλλο η πνευματική ή ηθική ασθένεια. Διότι το φοβερό δώρο του Θεού στο πλάσμα Του είναι το προνόμιο της ελευθερίας• το δυσμενές προνόμιο της ελευθερίας, όπως σαρκάζουν μερικοί. Δώρο μεγαλειώδες και επικίνδυνο: η ελευθερία που έχει ο άνθρωπος ακόμα και να καταστραφεί, να χαθεί• το αναφαίρετο δικαίωμα του να είναι, αν το επιθυμεί, κακός. Ο άνθρωπος γεννιέται πάντα καλός, ισχυρίζονται οι ανθρωπιστές. Και μάλλον έτσι πρέπει να είναι. Δεν υπολογίζουμε όμως, όσο σοβαρά πρέπει, το νόημα της ελευθερίας του. Μόνο η ελευθερία μας να επιλέξουμε, αν θέλουμε, και το κακό είναι καθαυτό ελευθερία.
Freedom, Photo by Sarah Jarrett
Η ορθόδοξη ψυχανάλυση και οι πρώτες Σχολές της ψυχολογίας ασχολήθηκαν κυρίως με το παρελθόν του θεραπευομένου, με τα σκληρά ίχνη που άφησε η παιδική ζωή στην ψυχή του και που ισόβια τον αδυνατίζουν και του παραμορφώνουν πρωτίστως τα συναισθηματικά κριτήρια. Αναγνωρίζοντας με τα χρόνια —και μην ξεχνάμε πως η ψυχολογία είναι μια πάρα πολύ νέα επιστήμη, περίπου εκατό χρόνων μόνο— την ανεπάρκεια μιας τέτοιας βοήθειας, η σύγχρονη ψυχοθεραπευτική και ειδικότερα η Σχολή της υπαρξιακής ψυχολογίας μεταθέτει το ενδιαφέρον της από το παρελθόν στο παρόν, και πιο πέρα, στο μέλλον του ασθενούς• από το υποσυνείδητο στο συνειδητό του ανθρώπου. Δεν επικεντρώνεται μόνο στο τι έπαθε, τι του έκαναν, αλλά και στο τι μπορεί να κάνει, στο τι μπορεί να ξεπεράσει, ποιο είναι το εσωτερικό του ανάστημα, οι δυνατότητες του, η προοπτική του. Και πάνω απ' όλα στο ποια είναι κι αν υπάρχει η θαυματουργική δυνατότητα του στην Υπέρβαση. Δεν εξετάζει μονάχα το ασθενές και τραυματισμένο μέρος της προσωπικότητάς του που τον δεσμεύει, αλλά και το υγιές, θετικό, δυναμικό του μέρος, που έχει την ισχύ να τον ανασύρει απ' τον θολό βυθό και να τον εκτοξεύσει ψηλά, και μακριά, και πέρα. Κι όπως λέει ο Νίτσε: "Μ' αρέσει εκείνος που η ψυχή του είναι πιο βαθιά απ' την πληγή του". Διότι εκείνο που διακρίνει τον άνθρωπο από τα ζώα δεν είναι όσα συνήθως διηγούμαστε στις συντροφιές. Ότι δηλαδή ο άνθρωπος έχει λογική ενώ το ζώο όχι — μέγα σφάλμα. Ότι ο άνθρωπος μπορεί και γελά. Ότι το ζώο δεν έχει συναίσθηση του θανάτου. Εκείνο που διακρίνει το ζώο απ' τον άνθρωπο είναι μόνο η ελευθερία.
Πολλοί πελάτες των ψυχολόγων χτυπάνε την πόρτα τους αναζητώντας να τους προσφέρουν λύσεις, να τους κάνουν προβλέψεις σαν μελλοντολόγοι, να τους χαρίσουν συνταγές επιτυχίας. Δεν είναι ποτέ μπορετό κάτι τέτοιο. Η ψυχολογία δε διαθέτει τέτοιες προσφορές, αλλά και ούτε επιθυμεί να διαθέτει. Κανένας άνθρωπος που αγαπάει τον άνθρωπο δεν καταδέχεται να του κάνει κάτι τέτοιο. Το μόνο που η ψυχολογία προσφέρει είναι η στήριξη για να πορευτεί ο καθένας μόνος προς τα αληθινά του συναισθήματα. Να δει, να παραδεχτεί και να αντέξει τις αληθινές του επιθυμίες. Να συναντηθεί θαρρετά με τον εαυτό του που φοβάται. Δεν είναι μικρής αξίας μια τέτοια βοήθεια, γιατί ύστερα από μια τέτοια συμφιλίωση, θα μπορέσει αυτός ο ίδιος επιτέλους να βαδίσει προς τις αποκρίσεις του. Θα μπορέσει να βηματίσει πια στην ανυπόφορη περιοχή της μοναξιάς του∙ της μέχρι πριν τρομαχτικής μοναξιάς του, που όταν φθάσει εκεί, πιστέψτε το, το ταξίδι ήδη έχει αρχίσει να γίνεται συναρπαστικό.
Μια ψυχοθεραπεία, ακόμα και η καλύτερη, με τον πιο κατάλληλο, υπεύθυνο ψυχολόγο, με κάθε μορφή, ακολουθώντας οποιαδήποτε Σχολή, και στον πιο προετοιμασμένο για αλλαγές άνθρωπο, δεν μπορεί να είναι μια σωστική διαδικασία. Η ελευθερία του ανθρώπου να σωθεί ή να χαθεί θα παραμένει το μεγαλειώδες και τραγικό του χάρισμα. Η βούληση για πνευματική σωτηρία θα παραμείνει μια εντελώς μοναχική, προσωπική, έμπρακτη απόφαση και ο χώρος που θα εκκολάπτεται δε θα ονομάζεται ντιβάνι, γραφείο, ιατρείο, φάρμακα, τεχνικές, συνεδρία, ομάδα ή κάτι παρόμοιο. Θα ονομάζεται σχέση, κελί, σπήλαιο ή έρημος. Με ό,τι τούτες οι λέξεις είναι, εννοούν ή συμβολίζουν.
Μάρω Βαμβουνάκη, Ο παλιάτσος και η Άνιμα, εκδόσεις Ψυχογιός, σελ. 20- 25
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου