Γράφει ο Μάνος Χατζιδάκις για το «Μεγάλο Ερωτικό»
«Αν ανήκει σε κάποιον «ο Μεγάλος Ερωτικός», δικαιωματικά ανήκει στη μνήμη της Μυρτιώτισσας."
«Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΡΩΤΙΚΟΣ έγινε από ένα αίσθημα ενοχής κι όχι από ερωτικούς λόγους. Μόνον οι ανόητοι φαντάζονται ότι όταν είσαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον «Μεγάλο Ερωτικό». Τον «Μεγάλο Ερωτικό» τον γράφεις όταν δεν ασχολείσαι με το αν είσαι ερωτευμένος ή όχι. Έχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι.
Είχα ένα αίσθημα ενοχής απέναντι σε μια θαυμάσια γυναίκα, τη Μυρτιώτισσα, μητέρα του Γιώργου Παππά, του μεγάλου ηθοποιού, ο οποίος ήταν και πολύ στενός μου φίλος.
... Όταν πέθανε ο Γιώργος, [στις 3 Μαΐου 1958], έχασα τα ίχνη της, δεν είχα επαφή. Μια δεδομένη στιγμή, άρρωστη στο νοσοκομείο, μου στέλνει το «Σ΄ αγαπώ», το περίφημο ποίημά της για να κάνω μουσική, μαζί μ΄ ένα πολύ συγκινητικό γράμμα. Τότες, είπα, θα πάω αμέσως να τη δω, αλλά δεν πήγα, και με την επιπολαιότητα που χαρακτηρίζει τους νέους, το ξέχασα. Βρέθηκα στην Αμερική, όπου διαβάζοντας ότι πέθανε η Μυρτιώτισσα μου ήρθε στο νου η παράλειψή μου, βρήκα το γράμμα της και το ποίημα και αισθάνθηκα όλες τις τύψεις ενός ανθρώπου που σαν νέος, κάνει τέτοιου είδους αστοχίες κι επιπολαιότητες.
Θέλησα να γράψω μουσική εκ των υστέρων γι΄ αυτό το ποίημα της Μυρτιώτισσας το τόσο γνωστό στις παλαιότερες γενιές. Για να το συμπεριλάβω όμως κάπου έπρεπε να κάνω έναν ολόκληρο Ερωτικό. Κι έτσι αποφάσισα να επιλέξω ποιήματα απ΄ τη Σαπφώ μέχρι τις μέρες μας, για να συμπεριληφθεί και το «Σ΄αγαπώ» της Μυρτιώτισσας. Κι έκανα τον «Μεγάλο Ερωτικό». Νομίζω ότι πέτυχα ένα ωραίο έργο και κατά βάθος, της ανήκει εξ' ολοκλήρου.
Θέλησα να γράψω μουσική εκ των υστέρων γι΄ αυτό το ποίημα της Μυρτιώτισσας το τόσο γνωστό στις παλαιότερες γενιές. Για να το συμπεριλάβω όμως κάπου έπρεπε να κάνω έναν ολόκληρο Ερωτικό. Κι έτσι αποφάσισα να επιλέξω ποιήματα απ΄ τη Σαπφώ μέχρι τις μέρες μας, για να συμπεριληφθεί και το «Σ΄αγαπώ» της Μυρτιώτισσας. Κι έκανα τον «Μεγάλο Ερωτικό». Νομίζω ότι πέτυχα ένα ωραίο έργο και κατά βάθος, της ανήκει εξ' ολοκλήρου.
Το τραγούδι «Σ’αγαπώ» – σφραγισμένο από τη μαγική ερμηνεία της Φλέρυ Νταντωνάκη – αφιερώθηκε από το συνθέτη "Στη μνήμη του Γιώργου Παππά"…».
Σ' αγαπώ, δεν μπορώ
Τίποτ' άλλο να πω
Πιο βαθύ, πιο απλό
Πιο μεγάλο!
Μπρος στα πόδια σου εδώ
Με λαχτάρα σκορπώ
Τον πολύφυλλο ανθό
Της ζωής μου
Τα δυο χέρια μου, να...
Στα προσφέρω δετά
Για να γείρεις γλυκά
Το κεφάλι
Κι η καρδιά μου σκιρτά
Κι όλη ζήλια ζητά
Να σου γίνει ως αυτά
Προσκεφάλι
Ω μελίσσι μου, πιες
Απ' αυτόν τις γλυκές
Τις αγνές ευωδιές
Της ψυχής μου!
Σ' αγαπώ τι μπορώ
Ακριβέ να σου πω
Πιο βαθύ, πιο απλό
Πιο μεγάλο;
Η Θεώνη Δρακοπούλου – Παππά, γνωστή κυρίως με το λογοτεχνικό της ψευδώνυμο «Μυρτιώτισσα», γεννήθηκε το 1885 στο προάστιο «Μπεμπέκι» της Κωνσταντινούπολης, και πέθανε το 1968 στην Αθήνα.
Η ποιήτρια πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπηρετούσε ο πατέρας της, ως πρώτος διερμηνέας της εκεί Ελληνικής Πρεσβείας.
Αργότερα, η οικογένεια μετακόμισε στην Κρήτη, αφού ο διπλωμάτης πατέρας τής μόλις εξάχρονης τότε Θεώνης διορίστηκε ως γενικός πρόξενος του τουρκοκρατούμενου, εκείνα τα χρόνια, νησιού, στο οποίο η οικογένεια Δρακοπούλου παρέμεινε δύο χρόνια…Ύστερ’ από την διετή παραμονή της στην Κρήτη, η οικογένεια Δρακοπούλου εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου η Θεώνη φοίτησε στην Σχολή Χιλλ της Πλάκας. Από τα μαθητικά της χρόνια η Θεώνη είχε κλίση και προς την Ποίηση και προς το Θέατρο. Είναι γνωστό ότι παρακολούθησε μαθήματα στη «Βασιλική Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου», όπως επίσης ότι συνεργάστηκε με τη «Νέα Σκηνή» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. Το 1904, έλαβε μέρος στην παράσταση της σοφόκλειας «Αντιγόνης»· επίσης, έπαιξε στο «Δημοτικό» και στο «Εθνικό» Θέατρο. Εξαιτίας όμως της αντίδρασης των γονέων της, η Μυρτιώτισσα αναγκάστηκε να διακόψει για λίγο διάστημα την ενασχόλησή της με το Θέατρο.
Η Μυρτιώτισσα στο «Όνειρο εαρινής πρωίας» του Ντ” Αννούντσιο σε σκηνοθεσία Κ.Χρηστομάνου στο Δημοτικό Θέατρο.
«Μυστικοί Αρραβώνες»
Σε νεαρή ηλικία, η Μυρτιώτισσα είχε συνδεθεί αισθηματικά με το Γρ. Ξενόπουλο, την ίδια εποχή που εκείνος ήταν ήδη παντρεμένος με τη δεύτερη σύζυγό του, τη Χριστίνα Κανελλοπούλου. O συγγραφέας των «Μυστικών Αρραβώνων» μόνο μετά από δέκα χρόνια - στην «Αυτοβιογραφία» του - [1938-1939] που δημοσίευσε στην εφημερίδα «Αθηναϊκά Νέα» αποκάλυψε πως το μυθιστόρημα του «Μυστικοί Αρραβώνες» ήταν αυτοβιογραφικό και πως η ηρωίδα του, η Θάλεια, δεν ήταν άλλη από τη γνωστή ποιήτρια Μυρτιώτισσα. Η δεκαοκτάχρονη Μυρτιώτισσα έγραψε τα περίφημα γράμματα που περιέχουν οι «Μυστικοί Αρραβώνες» μαζί δε, με τα γράμματα του τριαντάρη τότε Ξενόπουλου, αποτελούν την ωραιότερη ερωτική επιστολογραφία που γράφτηκε ποτέ.
Ο γάμος μου στάθηκε άτυχος
Η Θεώνη Δρακοπούλου παντρεύτηκε τον δημοσιογράφο Σπύρο Παππά, τον οποίο όμως ποτέ δεν αγάπησε, όπως η ίδια ομολογεί…
«Ο γάμος μου στάθηκε άτυχος. Εγώ η ίδια δέχτηκα να παντρευτώ έναν ξάδελφό μου που είχε έρθει τότε απ’ το Παρίσι, για να μας δει, και τον προτίμησα απ’ όλους τους νέους που γνώριζα. Δεν τον αγάπησα, όμως έλεγα πως το συγγενικό μας αίμα θα έσμιγε σιγά – σιγά και τις ψυχές μας. Είχα άδικο. Όσο καλός κι αν ήταν, ευγενικός, μορφωμένος, … στο βάθος έμεινε ξένος για μένα…».
Ύστερ’ από μερικά χρόνια μετά το τέλος του σύντομου γάμου της, η Θεώνη Δρακοπούλου επέστρεψε στην Ελλάδα. Επί έξι χρόνια εργάστηκε ως καθηγήτρια απαγγελίας στο «Ελληνικό Ωδείο».
Ύστερ’ από μερικά χρόνια μετά το τέλος του σύντομου γάμου της, η Θεώνη Δρακοπούλου επέστρεψε στην Ελλάδα. Επί έξι χρόνια εργάστηκε ως καθηγήτρια απαγγελίας στο «Ελληνικό Ωδείο».
Η Μυρτιώτισσα, υπογράφοντας με το συζυγικό επώνυμο
Σ’ αγαπώ – δεν μπορώ τίποτ’ άλλο να πω......
Η γνωριμία τής Μυρτιώτισσας με τον Λορέντζο Μαβίλη υπήρξε ιδιαίτερα καθοριστική και για τη ζωή και για το έργο τής ποιήτριας. Κατά τον Βαλκανικό Πόλεμο του 1912, ο μεγάλος αυτός Επτανήσιος λυρικός ποιητής κατετάγη ως εθελοντής λοχαγός των Γαριβαλδινών ερυθροχιτώνων. Κι εκείνη ακριβώς την εποχή, ο Μαβίλης ήταν το βασιλόπουλο του παραμυθιού για τη μεγάλη ποιήτρια…
Σ’ αγαπώ – δεν μπορώ
τίποτ’ άλλο να πω
πιο βαθύ, πιο απλό
πιο μεγάλο!... έγραφε για κείνον...
Επίσης, για τον Λορέντζο Μαβίλη είναι πιθανόν να έγραψε η Μυρτιώτισσα το ποίημα «Τι άλλο, Καλέ μου», που ανήκει κι αυτό στη συλλογή της «Κίτρινες Φλόγες», εκδοθείσα το 1925, δηλαδή 13 χρόνια μετά τον θάνατό του (στις 28 Νοεμβρίου του 1912, στη μάχη του Δρίσκου, κοντά στα Ιωάννινα).
Τι άλλο, καλέ μου, ζητάς από μένα
και στέκεις θλιμμένος μπροστά στη μορφή μου,
αφού κι η καρδιά μου, αφού κι η ψυχή μου,
- κι ας είσαι νεκρός- πλημμυρούν από Σένα;
Τα θεία τραγούδια σου ένα προς ένα
τα ζει κάθε νύχτα η ψάλτρα φωνή μου,
γενήκαν αυτά μοναχή προσευχή μου,
αγνή προσευχή, γεννημένη από Σένα!
Γιατί με κοιτάζεις με μάτια θλιμμένα;
Λαμπάδα σου ανάβω την ίδια ψυχή μου
και μέρα τη μέρα σκορπά κι η ζωή μου
για Σένα, τα ρόδα της τα χλωμιασμένα.
Ο Λορέντζος Μαβίλης νεκρός στη μάχη του Δρίσκου
Με τον καιρό, χωρίς να προδίνει τίποτα από την ύπαρξή της, πορεύτηκε από τα έξω προς τα μέσα:
Το ντύμα μου το σάρκινο μου το 'λιωσε η ψυχή μου...
Με τον Σπύρο Παππά η Μυρτιώτισσα απέκτησε έναν γιο, το Γιώργο, ο οποίος σταδιοδρόμησε στο Ελληνικό Θέατρο, έπαιξε πρωταγωνιστικούς ρόλους δίπλα στα «ιερά τέρατα» του Θεάτρου, όπως ήταν η Μαρίκα Κοτοπούλη, η Κυβέλη, η Βάσω Μανωλίδου, ο Αλέξης Μινωτής κ.ά., συνεργάστηκε δε με τους στενούς του φίλους Δημήτρη Χορν και Έλλη Λαμπέτη, με τους οποίους και ίδρυσε, το 1952, τον θρυλικό θίασο «Λαμπέτη – Παππά – Χορν», τον «Θίασο των Άστρων», όπως τον αποκαλούσαν χαρακτηριστικά οι εφημερίδες τής εποχής εκείνης…
Συμπρωταγωνίστησε στις ταινίες «Κυριακάτικο Ξύπνημα» (1953) με Ε. Λαμπέτη και Δ. Χορν, «Το τελευταίο ψέμα» (1957) με την Ε. Λαμπέτη και «Ο άνθρωπος του τρένου» με την Α. Συνοδινού. Αυτή ήταν και η τελευταία ταινία που γύρισε την άνοιξη του 1958. Λίγο μετά το τέλος των γυρισμάτων μπαίνει στον Ευαγγελισμό για «συμπληρωματικές εξετάσεις»… Δεν βγήκε ποτέ!!!!
Πέθανε σε νεαρή ηλικία, καταρρακωμένος σωματικά και ψυχικά από την πάλη του με την επάρατο νόσο για περισσότερο από 5 χρόνια, γεγονός, που ξεχείλισε την ψυχή της ποιήτριας από την πιο βαθιά και αξεπέραστη ανθρώπινη οδύνη ( 3 Μαίου 1958). Το 1962 εξέδωσε γι' αυτόν το βιβλίο «Ο Γιώργος Παππάς στα παιδικά του χρόνια».
Πέθανε σε νεαρή ηλικία, καταρρακωμένος σωματικά και ψυχικά από την πάλη του με την επάρατο νόσο για περισσότερο από 5 χρόνια, γεγονός, που ξεχείλισε την ψυχή της ποιήτριας από την πιο βαθιά και αξεπέραστη ανθρώπινη οδύνη ( 3 Μαίου 1958). Το 1962 εξέδωσε γι' αυτόν το βιβλίο «Ο Γιώργος Παππάς στα παιδικά του χρόνια».
Ολόκληρη η ταινία «Ο Άνθρωπος του Τραίνου» με τους Γιώργο Παππά, Άννα Συνοδινού, Μιχάλη Νικολινάκο, Γιώργο Γαβριηλίδη, Ζωρζ Σαρρή, Δήμο Σταρένιο
Σκηνοθεσία: Ντίνος Δημόπουλος, Σενάριο : Γιάννης Μαρής
Κρύψε με στην αγκαλιά σου, βοήθησέ με, αγάπα με. Είμαι τόσο αδύναμο!......
Τα συναισθήματα και τις σκέψεις της Μυρτιώτισσας για τον γιο της, ήδη κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της, τα παρακολουθούμε με πολλή συγκίνηση σ’ ένα υπέροχο και ιδιαίτερα εξομολογητικό κείμενό της:
«… Ώσπου μια μέρα, ξαφνιασμένη, έντρομη, κατάλαβα πως θα γινόμουν μητέρα!
Μητέρα, εγώ που ακόμα δεν είχα γνωρίσει τον εαυτό μου, που πάλευα με τα σκοτάδια μου, που δεν ήξερα καλά – καλά πού βάδιζα, τι ήμουνα, τι έπρεπε να κάνω για να δημιουργήσω κάτι και να ρίξω λίγο φως στη ζωή μου, εγώ ν’ αναλάβω τέτοια τρομερή ευθύνη να δώσω ζωή σ’ άλλην ύπαρξη, να πλάσω με την πνοή μου ένα άλλο πλάσμα, να το στηρίξω, να τ’ αγαπήσω; Ένα δέος με είχε κυριέψει κι ενώ γύρω μου οι άλλοι χαίρονταν γι’ αυτό, εγώ αναμετρούσα τις μέρες και παρακαλούσα το Θεό να με πάρει μαζί με την αγέννητη ψυχούλα που χτυπιόταν μέσα μου. Να φύγουμε, να φύγουμε μαζί απ’ τον άχαρο αυτόν κόσμο, να πάμε αλλού, οπουδήποτε αλλού, να φύγουμε! Και δίχως να το νιώθω άρχισα να συμπονώ αυτό το κάτι που ζούσε από μένα μέσα μου και που θα ’φευγε κι αυτό μαζί μου για κάπου αλλού…
Ωστόσο δεν πέθανα και το παιδί γεννήθηκε στην Αθήνα που πήγα για να είμαι κοντά στη μητέρα μου. Ήταν ένα αγοράκι γερό, ολοστρόγγυλο. Σαν το πρωτόπιασα στα χέρια μου δεν ήξερα τι να το κάνω. Όλο φοβόμουνα πως άθελά μου θα του ’κανα κακό. Τ’ αγάπησα αμέσως; Δεν το ξέρω! Μου γεννούσε τόσο παράδοξα συναισθήματα! "Αυτό, έλεγα, φαίνεται πως θέλει να ζήσει και να τη χαρεί τη ζωούλα του, δεν είναι σαν εμένα". Και περνούσε ο καιρός.
Μια μέρα, τότε που είχε πρωταρχίσει να περπατά, γύρισε ξάφνου και με κοίταξε. Με κοίταζε κι όλο σφιγγότανε πάνω μου. Μου φάνηκε σα να ’θελε να μου πει: "Από σένα περιμένω να με ζήσεις. Κρύψε με στην αγκαλιά σου, βοήθησέ με, αγάπα με. Είμαι τόσο αδύναμο!" Ένα λαχτάρισμα ένιωσα τότε και μια πρωτόγνωρη χαρά! "Σ’ αγαπώ, παιδί μου" του ’λεγα και του ξανάλεγα κι εκείνο μου χαμογελούσε.
Κείνη τη μέρα κατάλαβα πως ήμουνα πια δεμένη αδιάσπαστα μαζί του κι ακόμα πως απ’ αυτό το παιδί κρεμόταν όλη η κατοπινή μου ζωή».
Σέρραι Πέμπτη 4 Νοεμβρ.
Αγαπημένη μου μανούλα,
Έλαβα το γράμμα σου με τα παράπονα σου. Τι ανόητη που είσαι! Νομίζεις πως δεν ξέρω πως είσαι ο μόνος άνθρωπος που έχω στη ζωή; Για ποιον νομίζεις ότι ζω; Αυτά που σου λέω περί Καιτών είναι κωμικά! Μαγκούφης θα μείνω. Το ξέρω. Άλλωστε γέρασα πια. Τα μαλλιά μου ασπρίζουν αλματωδώς και γενικά η διάθεσίς μου είναι αποκλειστικά απαισιόδοξη. Αυτά που κάνω είναι για να ξεγελάω τον εαυτό μου και να αποφεύγω τα άλλα.
Για βελέντζες εδώ στις Σέρρες δεν βρήκα τίποτα της προκοπής. Νομίζω ότι στην Αθήνα βρίσκει κανείς ό,τι θέλει ίσως λίγο ακριβότερα. Θα σου πάρω όταν έλθω.
Θα έλθω την Πέμπτη οκτώ. Δεν ξέρω ακριβώς την ώρα. Ίσως στις 101/2 ίσως στας 21/2. Πάντως να είναι η Φωφώ στο σπίτι. Θα τα πούμε με την ησυχία μας. Μην το πης πουθενά ότι έρχομαι για να μπορώ να ιδώ μόνον όσους θέλω. Δεν θα έχω πολύ καιρό. Πάντως θα μείνω Παρασκευή - Σάββατο - Κυριακή. Θα φύγω Δευτέρα πρωί. Εάν είσαι στην Εκάλη, θα έλθω να κοιμηθώ εκεί ένα βράδυ και να περάσω όλη την ημέρα.
Πάντως κάνε όπως θέλεις.
Δεν μου έγραψες για τα χρήματα. Σου έδωσε ο δικηγόρος;
Σε φιλώ πολύ πολύ
Το παιδί σου που σε λατρεύει
Γιώργος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου