Ο Κρίστοφερ είναι ένας νέος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Έχει τρομακτικές ικανότητες απομνημόνευσης δεδομένων, είναι ικανότατος στα μαθηματικά, ξέρει όλα τα κράτη και τις πρωτεύουσες του κόσμου.Του αρέσει να φτιάχνει χάρτες και σχεδιαγράμματα, λατρεύει τα αστυνομικά μυθιστορήματα και το κόκκινο χρώμα.Δεν του αρέσει το κίτρινο και το καφέ. Από την άλλη δεν ξέρει και πολλά για τους ανθρώπους. Δε θέλει να τον αγγίζουν, αδυνατεί να κατανοήσει τον μεταφορικό λόγο, παίρνει τα πάντα τοις μετρητοίς και δεν μπορεί να πει ψέματα.
Με όλα αυτά τα εφόδια (ή εμπόδια;) αποφασίζει να εξιχνιάσει το μυστήριο της δολοφονίας του σκύλου της κυρίας Σίαρς. Η αναζήτησή του όμως θα τον παρασύρει σε μονοπάτια δύσβατα…
Αυτή η - φαινομενικά άσχετη - έρευνα σηματοδοτεί την αφετηρία μιας πορείας των ηρώων προς τη γνώση, την αυτογνωσία, την ανατροπή των όσων, μέχρι τότε, καθένας τους πίστευε για τη ζωή, για τις ανθρώπινες σχέσεις, για την προσωπική ευθύνη, για το μέλλον. Μαζί σηματοδοτεί και την αφετηρία μιας πορείας προς την αναθεώρηση όσων, μέχρι τότε, καθένας τους χωριστά πίστευε για τον Κρίστοφερ, αλλά και όσων ο ίδιος ο Κρίστοφερ πίστευε για τον εαυτό του, για τις δυνάμεις και για τις προοπτικές του.
Είναι ένα βιβλίο για τη διαφορετικότητα και τον τρόπο που η Κοινωνία των «κανονικών» αντιμετωπίζει τα «διαφορετικά» άτομα.Είναι ένα παράθυρο στον κόσμο των αυτιστικών. Ένα παράθυρο που καλό θα ήταν να ανοίξουμε.
Πώς είναι να ζεις με έναν άνθρωπο που προγραμματίζει τη μέρα του ανάλογα με τον αριθμό κόκκινων αυτοκινήτων που βλέπει στο δρόμο; Με έναν άνθρωπο τον οποίο δεν μπορείς να αγκαλιάσεις και ο μοναδικός τρόπος που έχεις για να του δείξεις στοργή είναι να ενώσετε τις παλάμες σας;
Πρόκειται για μια έμμεση αλλά απολύτως περιεκτική και ακριβή περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών του αυτισμού σε όλες τις μορφές του.Σε κάποιο σημείο ο Κρίστοφερ απαριθμεί τα «προβλήματα συμπεριφοράς» που αντιμετωπίζει:Α. Δε μιλάω σε ανθρώπους για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Β. Δεν τρώω ούτε πίνω τίποτα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Γ. Δε μου αρέσει να με αγγίζουν.
Δ. Στριγκλίζω με όλη μου τη δύναμη όταν είμαι θυμωμένος ή συγχυσμένος.
Ε. Δε μου αρέσει να στριμώχνομαι σε πολύ μικρούς χώρους μαζί με άλλους ανθρώπους.
Ζ. Όταν είμαι θυμωμένος ή σαστισμένος, σπάω πράγματα.
Η. Βογκάω.
Θ. Δε μου αρέσουν ούτε τα κίτρινα πράγματα ούτε τα καφετιά πράγματα και αρνούμαι ν' αγγίξω κίτρινα πράγματα ή καφετιά πράγματα.
I. Αρνούμαι να χρησιμοποιήσω την οδοντόβουρτσα μου αν την έχει αγγίξει κάποιος άλλος.
Κ. Δεν τρώω το φαγητό μου αν ένα είδος τροφής ακουμπάει στο άλλο.
Λ. Όταν οι άνθρωποι θυμώνουν μαζί μου, δεν το αντιλαμβάνομαι.
Μ. Δε χαμογελάω.
Ν. Δέω πράγματα που οι άλλοι άνθρωποι θεωρούν χυδαία.
Ξ. Κάνω χαζομάρες.
Ο. Δέρνω τους άλλους.
Π. Μισώ τη Γαλλία.
Ρ. Όποτε βρω ευκαιρία, οδηγώ το αυτοκίνητο της μητέρας μου.
Σ. Τσατίζομαι όταν κάποιος αλλάξει θέση στα έπιπλα.
Ο Κρίστοφερ αδυνατεί να κατανοήσει τ' αστεία... το μεταφορικό λόγο..
Είχε κατεβάσει ρολά αλλά ακόμα έμπαινε φως.
Ξέρω γιατί αυτό υποτίθεται πως είναι αστείο. Ρώτησα κι έμαθα. Είναι γιατί το «κατεβάζω ρολά» έχει τις εξής δύο σημασίες:
1) κάνω συσκότιση στο δωμάτιο και
2) κατεβάζω μούτρα, κλείνομαι στον εαυτό μου, απομονώνομαι και δε μιλάω σε κανέναν.
Αν προσπαθήσω να πω το αστείο στον εαυτό μου δίνοντας στην έκφραση δύο ή και παραπάνω διαφορετικές σημασίες ταυτόχρονα, είναι σαν ν' ακούω δύο ή τρία διαφορετικά μουσικά κομμάτια ταυτόχρονα, πράγμα που και με δυσαρεστεί και με σαστίζει, άσε που δεν είναι ευχάριστο όπως ο λευκός ήχος. Είναι σαν να προσπαθούν τρεις άνθρωποι να σου μιλήσουν ταυτόχρονα για διαφορετικά πράγματα.
Κι αυτός είναι ο λόγος που δεν υπάρχουν αστεία μέσα σ' αυτό το βιβλίο.
Με τους ανθρώπους μπερδεύομαι. Αυτό συμβαίνει για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος βασικός λόγος είναι ότι οι άνθρωποι λένε ένα σωρό πράγματα χωρίς να χρησιμοποιούν καθόλου λέξεις. Η Σόμπαν λέει πως το να σηκώσεις το ένα φρύδι μπορεί να σημαίνει ένα σωρό διαφορετικά πράγματα• ότι μπορεί να σημαίνει «θέλω να κάνουμε έρωτα», όπως μπορεί και να σημαίνει «νομίζω πως αυτό που μόλις είπες ήταν μεγάλη βλακεία».
Η Σόμπαν λέει επίσης πως, άμα κλείσεις το στόμα σου και εκπνεύσεις δυνατά από τη μύτη, μπορεί να σημαίνει πως έχεις χαλαρώσει ή πως βαριέσαι ή πως έχεις θυμώσει και πως όλα εξαρτώνται από την ποσότητα του αέρα που βγαίνει από τη μύτη σου, από την ταχύτητα που έχει και από το σχήμα που παίρνει το στόμα σου όταν το κάνεις, όπως κι από το πώς κάθεσαι και από το τι είπες μόλις πριν από λίγο, καθώς και από εκατοντάδες άλλα πράγματα που είναι υπερβολικά περίπλοκα για να τα επεξεργαστείς μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Ο δεύτερος βασικός λόγος είναι ότι οι άνθρωποι συχνά μιλάνε χρησιμοποιώντας μεταφορές. Να μερικά παραδείγματα μεταφορών:
Λύθηκε ο αφαλός μου από τα γέλια.
Έχε τα μάτια σου δεκατέσσερα.
Βγάλανε τ' άπλυτα τους στη φόρα.
Η λέξη «μεταφορά» σημαίνει κουβαλάω κάτι από το ένα μέρος στο άλλο και σε πολλές γλώσσες προέρχεται από τα ελληνικά, δηλαδή από τις ελληνικές λέξεις μετά (που θα πει από το ένα μέρος στο άλλο) και φέρειν (που θα πει κουβαλάω) και ισχύει όταν περιγράφεις κάτι χρησιμοποιώντας μια λέξη στη θέση ενός πράγματος διαφορετικού από τη λέξη. Αυτό σημαίνει πως η λέξη «μεταφορά» είναι μια μεταφορά.
Νομίζω πως θα έπρεπε να λέγεται «ψέμα», γιατί δε λύνεται ο αφαλός μας από τα γέλια και οι άνθρωποι δε βγάζουν τα άπλυτα τους στη φόρα• τα πλένουν. Κι όταν προσπαθώ να σχηματίσω μια εικόνα της φράσης στο κεφάλι μου, απλώς μπερδεύομαι, γιατί δεν είναι δυνατόν να σου φυτρώσουν ξαφνικά 14 μάτια για να γίνεις προσεκτικός. Στο τέλος φτάνεις να ξεχάσεις για τι πράγμα μιλούσε ο άλλος.
Το όνομα μου είναι μια μεταφορά. Με λένε Κρίστοφερ, δηλαδή Χριστόφορο, και θα πει αυτός που φέρει τον Χριστό, από τις ελληνικές λέξεις χριστός (ο χρισμένος από τον Θεό) και το ρήμα φέρω, και ήταν το όνομα που δόθηκε στον Άγιο Χριστόφορο επειδή πέρασε τον Ιησού Χριστό στην αντίπερα όχθη ενός ποταμού.
Αυτό σε κάνει να αναρωτιέσαι πώς άραγε τον έλεγαν πριν περάσει τον Χριστό από το ποτάμι. Μπα, τίποτα δε θα τον έλεγαν, γιατί αυτή η ιστορία είναι μια αποκρυφιστική ιστορία, πράγμα που σημαίνει πως κι αυτή ψέματα είναι.
Η μητέρα μου συνήθιζε να λέει ότι το όνομα Χριστόφορος έχει ωραίο νόημα, επειδή σημαίνει το να είναι κανείς ευγενικός και πρόθυμος να βοηθήσει, εγώ όμως δε θέλω το όνομά μου να σημαίνει ιστορίες για καλοσύνες και για βοήθειες. Εγώ θέλω το όνομά μου να σημαίνει εμένα.
Πήρα την απόφαση να ανακαλύψω ποιος σκότωσε τον Ουέλινγκτον, παρόλο που ο πατέρας μου είχε πει να μη χώνω τη μύτη μου στις δουλειές των άλλων. Έτσι είμαι: δεν κάνω πάντα αυτό που μου λένε. Κι αυτό γιατί όταν οι άνθρωποι σου λένε τι να κάνεις, συνήθως σε μπερδεύουν και δε βγάζεις νόημα.
Για παράδειγμα, συχνά ο κόσμος λέει: «Κάνε ησυχία», αλλά κανείς δε σου λέει για πόση ώρα να κάνεις ησυχία.
Άλλο παράδειγμα: τυχαίνει να δεις μια ταμπέλα που γράφει ΜΗΝ ΠΑΤΑΤΕ ΤΟ ΓΡΑΣΙΔΙ. Κανονικά όμως θα έπρεπε να λέει ΜΗΝ ΠΑΤΑΤΕ ΤΟ ΓΡΑΣΙΔΙ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΜΠΕΛΑ ή ΜΗΝ ΠΑΤΑΤΕ ΤΟ ΓΡΑΣΙΔΙ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟ ΠΑΡΚΟ, γιατί υπάρχει κι ένα σωρό γρασίδι που επιτρέπεται μια χαρά να το πατάς.
Εξάλλου οι άνθρωποι παραβαίνουν τους κανόνες διαρκώς. Για παράδειγμα, ο πατέρας οδηγεί συχνά με ταχύτητα πάνω από 50 χιλιόμετρα την ώρα σε περιοχές με όριο ταχύτητας 50 χιλιόμετρα, και μερικές φορές οδηγεί ενώ έχει πιει και συχνά δε φοράει τη ζώνη ασφαλείας, όταν οδηγεί τo φορτηγάκι. Στη Βίβλο λέει Ου φονεύσεις, παρ' όλα αυτά και οι Σταυροφορίες έγιναν, συν δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και ο Πόλεμος του Κόλπου, και σε όλους υπήρχαν χριστιανοί που σκότωναν κόσμο.
Επίσης δεν ξέρω τι εννοεί ο πατέρας όταν λέει: «Μη χώνεις τη μύτη σου στις δουλειές των άλλων», γιατί δεν ξέρω τι εννοεί όταν λέει «δουλειές των άλλων». Εγώ κάνω ένα σωρό πράγματα με άλλους ανθρώπους και στο σχολείο και στο μαγαζί και στο σχολικό. Η δουλειά η δική του είναι να πηγαίνει σε σπίτια άλλων ανθρώπων και να τους φτιάχνει τους καυστήρες τους και τη θέρμανση τους. Κι όλα αυτά τα πράγματα είναι δουλειές των άλλων.
Η Σόμπαν καταλαβαίνει. Όταν μου λέει να μην κάνω κάτι, λέει ακριβώς τι είναι αυτό που δεν επιτρέπεται να κάνω, κι αυτό εμένα μου αρέσει.
Για παράδειγμα, είπε μια φορά: «Δεν πρέπει ποτέ να δίνεις γροθιές στη Σάρα ή να τη χτυπάς με οποιονδήποτε τρόπο, Κρίστοφερ, ακόμα κι αν σε χτυπήσει πρώτη. Αν σε ξαναχτυπήσει, μείνε μακριά της, ακίνητος, μέτρα από το 1 μέχρι το 50 κι υστέρα έλα και πες σ' εμένα τι έκανε, ή πες τι έκανε σε κάποιο από τα άλλα μέλη του προσωπικού».
Ή, για παράδειγμα, είπε μια φορά: «Αν θέλεις να κάνεις κούνια και είναι άλλα παιδιά στις κούνιες, δεν πρέπει ποτέ να τα σπρώχνεις για να κατέβουν. Πρέπει να τα ρωτάς αν μπορείς να κάνεις κι εσύ. Κι ύστερα πρέπει να περιμένεις μέχρι να τελειώσουν».
Όταν όμως άλλοι άνθρωποι σου λένε τι δεν μπορείς να κάνεις, δεν το κάνουν μ' αυτόν τον τρόπο. Έτσι αποφασίζω από μόνος μου τι να κάνω και τι να μην κάνω.
 |
| Children and Established Artists Draw Their Autism |
Δεν υπάρχει παράδεισος
Εγώ είπα πως δεν υπήρχε τίποτα πέρα από το σύμπαν και πως ούτε καν υπήρχε ένας εντελώς άλλος τόπος. Εγώ νομίζω πως οι άνθρωποι πιστεύουν στον Παράδεισο επειδή δεν τους αρέσει η ιδέα τού να πεθάνουν επειδή θέλουν να συνεχίσουν να ζουν και δεν τους αρέσει η ιδέα να μπαίνουν άλλοι άνθρωποι στο σπίτι τους και να τους πετάνε τα πράγματα τους στα σκουπίδια.
Ο αιδεσιμότατος Πίτερς είπε: «Ε... όταν λέω πως ο Παράδεισος είναι έξω από το σύμπαν, είναι απλώς τρόπος του λέγειν. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι που πάνε στον Παράδεισο βρίσκονται μαζί με τον Θεό».
Εγώ απάντησα: «Ναι, μα ο Θεός πού είναι;»
Και ο αιδεσιμότατος Πίτερς είπε πως θα έπρεπε να το κουβεντιάσουμε μιαν άλλη μέρα, που θα είχε περισσότερο χρόνο.
Αυτό που πραγματικά συμβαίνει όταν πεθαίνεις είναι ότι ο εγκέφαλος σου σταματάει να λειτουργεί και ότι το σώμα σου σαπίζει, όπως έγινε με το κουνέλι όταν πέθανε και το θάψαμε στο χώμα, στο βάθος του κήπου. Όλα τα μόρια του διασπάστηκαν σε άλλα μόρια, χώθηκαν μέσα στη γη, τα έφαγαν τα σκουλήκια και πήγαν μέσα στα φυτά. Κι αν πάμε και ψάξουμε στο ίδιο σημείο ύστερα από 10 χρόνια δε θα έχει απομείνει τίποτ' άλλο εκτός από το σκελετό του. Και σε 1.000 χρόνια, ακόμα κι ο σκελετός του θα έχει εξαφανιστεί. Όμως δεν υπάρχει πρόβλημα, γιατί τώρα πια κι αυτός είναι μέρος των λουλουδιών και της μηλιάς και της βατομουριάς.
Όταν πεθαίνουν οι άνθρωποι, τους βάζουν μερικές φορές σε κάσες, πράγμα που σημαίνει πως για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα δεν έρχονται σε επαφή με το χώμα, ώσπου να σαπίσει το ξύλο της κάσας.
Αλλά τη μητέρα μου την αποτέφρωσαν. Αυτό σημαίνει πως την έβαλαν σε μια κάσα, την έκαψαν, την άλεσαν κι έγινε στάχτη και καπνός. Δεν ξέρω τι γίνεται με τη στάχτη και δεν μπόρεσα να ρωτήσω στο κρεματόριο, γιατί δεν πήγα στην κηδεία. Όμως ο καπνός βγαίνει από την καμινάδα και ανεβαίνει ψηλά στην ατμόσφαιρα. Μερικές φορές κοιτάζω ψηλά στον ουρανό και νομίζω πως υπάρχουν εκεί πάνω μόρια της μητέρας, ή σε σύννεφα πάνω από την Αφρική ή την Ανταρκτική, ή πως πέφτουν στη γη σαν βροχή στα τροπικά δάση της Βραζιλίας, ή σαν χιόνι κάπου αλλού.
 |
| Children and Established Artists Draw Their Autism |
Εγώ θα αποδείξω πως δεν είμαι ηλίθιος......
Όλα τα άλλα παιδιά στο σχολείο μου είναι ηλίθια, μόνο που εγώ υποτίθεται πως δεν πρέπει να τα λέω ηλίθια, παρόλο που αυτό ακριβώς είναι. Υποτίθεται πως δεν πρέπει να λέω πως έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή πως έχουν ειδικές ανάγκες. Αυτό όμως είναι βλακεία, γιατί καθένας έχει μαθησιακές δυσκολίες. Γιατί το να μάθεις να μιλάς γαλλικά ή το να καταλάβεις τη θεωρία της σχετικότητας είναι δύσκολο. Εξάλλου καθένας έχει ειδικές ανάγκες, όπως ο πατέρας, που πρέπει να κουβαλάει ένα μικρό κουτάκι με τεχνητές γλυκαντικές ουσίες μαζί του για να βάζει στον καφέ του, για να μην παχαίνει, ή η κυρία Πίτερς που φοράει ένα μπεζ ακουστικό βαρηκοΐας, ή η Σόμπαν που φοράει τόσο χοντρά γυαλιά, που σε πιάνει πονοκέφαλος έτσι και τα δανειστείς. Και κανένα από τα άτομα αυτά δεν είναι Άτομο Με Ειδικές Ανάγκες, παρόλο που έχουν ειδικές ανάγκες.
Ωστόσο η Σόμπαν είπε πως πρέπει να χρησιμοποιούμε αυτές τις λέξεις, γιατί οι άνθρωποι συνηθίζουν να λένε ένα παιδί σαν τα παιδιά στο σχολείο σπαστικό και ανάπηρο και μογγολάκι, που είναι απαίσιες λέξεις. Όμως και αυτό είναι βλακεία, γιατί μερικές φορές τα παιδιά από το σχολείο στο τέρμα του δρόμου μάς βλέπουν που βγαίνουμε από το σχολικό και φωνάζουν:
«Ειδικές Ανάγκες! Ειδικές Ανάγκες! Ειδικές Ανάγκες!» Εγώ όμως δεν τους δίνω καμιά σημασία, γιατί δεν ακούω τι λέει ο υπόλοιπος κόσμος. Κι εμένα μόνο με ξύλα και πέτρες μπορείς να με βάλεις κάτω κι έχω και τον ελβετικό στρατιωτικό σουγιά μου, έτσι και κάνουν πως με δέρνουν. Κι άμα τους σκοτώσω, θα είναι αυτοάμυνα και δε θα πάω φυλακή.
Εγώ θα αποδείξω πως δεν είμαι ηλίθιος. Τον άλλο μήνα θα δώσω εξετάσεις στα μαθηματικά για το απολυτήριο και θα πάρω άριστα.
Περιγραφή.... μέσα από τα μάτια ενός παιδιού με "ειδικές .......ικανότητες"!!!!!!
Η Σόμπαν έλεγε πως, όταν γράφεις ένα βιβλίο, πρέπει να περιλαμβάνεις μερικές περιγραφές πραγμάτων. Εγώ έλεγα πως μπορούσα να βγάλω φωτογραφίες και να τις βάλω στο Βιβλίο. Εκείνη όμως έλεγε πως η ιδέα ενός Βιβλίου ήταν να περιγράφει πράγματα χρησιμοποιώντας λέξεις, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να τις διαβάζουν και να φτιάχνουν μια εικόνα μέσα στο κεφάλι τους. Έλεγε πως το καλύτερο ήταν να περιγράφεις πράγματα που ήταν ενδιαφέροντα ή αλλιώτικα.
Έτσι, αποφάσισα να κάνω μια περιγραφή του κήπου. Όμως ο κήπος δεν ήταν ούτε πολύ ενδιαφέρων ούτε πολύ διαφορετικός. Ήταν απλώς ένας κήπος, με γρασίδι, με μιαν αποθήκη και μ' ένα σχοινί μπουγάδας. Αλλά ο ουρανός ήταν ενδιαφέρων και αλλιώτικος. Συνήθως οι ουρανοί φαίνονται βαρετοί γιατί είναι καταγάλανοι ή κατάγκριζοι ή σκεπασμένοι όλοι μ' ένα μοτίβο από σύννεφα και θαρρείς πως είναι χαμηλά και όχι εκατοντάδες χιλιόμετρα πάνω απ' το κεφάλι σου. Νομίζεις πως κάποιος τους ζωγράφισε πάνω σε μια μεγάλη οροφή. Όμως αυτός ο ουρανός είχε πολλά διαφορετικά σύννεφα πάνω του, σε διαφορετικά ύψη, και μπορούσες να δεις πόσο μεγάλος ήταν κι αυτό τον έκανε να φαντάζει θεόρατος.
Πιο πέρα μακριά στον ουρανό υπήρχαν ένα σωρό μικρά λευκά σύννεφα που έμοιαζαν με λέπια ψαριών ή με αμμόλοφους και είχαν ένα πολύ κανονικό μοτίβο.
Πιο κει, ακόμα πιο μακριά, προς τα δυτικά, υπήρχαν κάτι μεγάλα σύννεφα που ήταν χρωματισμένα ελαφρά πορτοκαλιά, γιατί κόντευε να σουρουπώσει και ο ήλιος έδυε.
Ύστερα, πάρα πολυ κοντά στο έδαφος, υπήρχε ένα τεράστιο σύννεφο που ήταν χρωματισμένο γκρίζο, γιατί ήταν σύννεφο που έφερνε βροχή.
Αφού το κοίταξα ώρα πολλή, το είδα καθαρά να κινείται πολύ αργά κι ήταν σαν εξωγήινο διαστημόπλοιο εκατοντάδες χιλιόμετρα μακρύ, όπως στην ταινία Στενές επαφές τρίτου τύπου, με τη διαφορά πως δεν ήταν φτιαγμένο από στερεό υλικό. Ήταν φτιαγμένο από σταγονίδια συμπυκνωμένων υδρατμών, δηλαδή από το υλικό που φτιάχνονται τα σύννεφα.
Θα μπορούσε να είναι ένα εξωγήινο διαστημόπλοιο.
Ο κόσμος νομίζει πως τα εξωγήινα διαστημόπλοια είναι στερεά και φτιαγμένα από μέταλλο και πως έχουν φώτα ολόγυρα τους και ότι κινούνται αργά στον ουρανό, επειδή κι εμείς έτσι θα κατασκευάζαμε ένα διαστημόπλοιο, αν ήμασταν σε θέση να φτιάξουμε ένα τόσο μεγάλο. Όμως οι εξωγήινοι, αν υπάρχουν, πιθανότατα είναι πολύ διαφορετικοί από εμάς. Μπορεί να μοιάζουν με μεγάλα γαστρόποδα ή να είναι επίπεδοι σαν αντανακλάσεις. Ή μπορεί να είναι μεγαλύτεροι κι από τους πλανήτες. Ή μπορεί να μην έχουν καν σώματα. Μπορεί να είναι απλώς πληροφορίες, όπως μέσα σ' έναν υπολογιστή. Και τα διαστημόπλοια τους μπορεί να μοιάζουν με σύννεφα ή να είναι φτιαγμένα από ασύνδετα αντικείμενα, όπως σκόνη ή φύλλα.
Έπειτα αφουγκράστηκα τους ήχους στον κήπο και άκουσα καθαρά ένα πουλί να κελαηδάει, κι άκουσα θόρυβο από κίνηση, που ήταν σαν το κύμα που σκάει στην ακρογιαλιά, κι άκουσα καθαρά κάποιον να παίζει μουσική κάπου και παιδιά να φωνάζουν. Κι ανάμεσα στους θορύβους εκείνους, αν αφουγκραζόμουν πολύ προσεκτικά και στεκόμουν εντελώς ακίνητος, άκουγα καθαρά μέσα στ' αυτιά μου ένα αμυδρό κλαψούρισμα και τον αέρα να μπαινοβγαίνει από τη μύτη μου.
Στη συνέχεια μύρισα τον αέρα για να δω αν μπορούσα να διαπιστώσω τι μυρωδιά είχε ο αέρας του κήπου. Όμως δεν μπόρεσα να μυρίσω τίποτα. Δε μύριζε τίποτα. Κι ήταν κι αυτό εξίσου ενδιαφέρον.
Παρατηρώ τα πάντα.
Παρατηρώ τα πάντα. Γι' αυτό δε μου αρέσουν τα καινούργια μέρη. Αν βρίσκομαι σ' ένα μέρος που γνωρίζω, όπως το σπίτι μου, το σχολείο ή το σχολικό, ένα μαγαζί ή ένα δρόμο, τα έχω δει σχεδόν όλα από τα πριν και το μόνο που έχω να κάνω είναι να κοιτάζω τα πράγματα που έχουν αλλάξει ή μετακινηθεί. Για παράδειγμα, κάποια εβδομάδα η αφίσα με τα Άπαντα του Σαίξπηρ είχε πέσει από τον τοίχο της τάξης στο σχολείο και ήταν εύκολο να το καταλάβεις, γιατί είχε τοποθετηθεί πάλι στη θέση της, γερμένη όμως ελαφρά προς τα δεξιά, και γιατί υπήρχαν τρεις μικροί κύκλοι από κόλλα στον τοίχο, στην αριστερή πλευρά της αφίσας.
Όμως οι περισσότεροι άνθρωποι είναι νωθροί. Ποτέ τους δεν παρατηρούν τα πάντα. Ρίχνουν απλώς μια ματιά, όπως λέμε, που είναι το ίδιο σαν να λέμε «χαζεύω κάτι» ή «στυλώνω» το βλέμμα σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, για παράδειγμα όταν μια μπάλα του μπιλιάρδου λοξοκοιτάζει μιαν άλλη μπάλα του μπιλιάρδου. Έτσι οι πληροφορίες μέσα στα κεφάλια τους είναι στ' αλήθεια απλές. Για παράδειγμα, αν είναι κανείς στην εξοχή, οι πληροφορίες μπορεί να είναι κάτι από τα εξής:
- Στέκομαι σ' έναν αγρό με παχύ χορτάρι.
- Υπάρχουν μερικές αγελάδες στους αγρούς.
- Έχει λιακάδα με λίγα σύννεφα.
- Υπάρχουν μερικά λουλούδια ανάμεσα στα χορτάρια.
- Υπάρχει ένα χωριό πέρα στο βάθος.
- Υπάρχει ένας φράχτης στην άκρη του αγρού με μια πόρτα σε μια μεριά.
Ύστερα σταματούν να προσέχουν οτιδήποτε, γιατί ενδεχομένως σκέφτονται κάτι άλλο, όπως «Α, τι ωραία που είναι εδώ!» ή «Ανησυχώ μήπως άφησα την κουζίνα αναμμένη» ή «Άραγε να γέννησε η Τζούλι;»
Αν όμως εγώ σταθώ σ' έναν αγρό στην εξοχή, παρατηρώ τα πάντα.
[Ο Κρίστοφερ αραδιάζει έναν κατάλογο 7 ακριβέστατων και λεπτομερέστατων παρατηρήσεων και αφήνει απ' έξω άλλα 31 πράγματα που η Σόμπαν τον συμβούλεψε να μην συμπεριλάβει!!!!]
Όταν βρίσκομαι σ' έναν καινούργιο τόπο, επειδή ακριβώς παρατηρώ τα πάντα, λειτουργώ όπως ένας υπολογιστής, που κάνει πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα και κάποια στιγμή ο κεντρικός επεξεργαστής μπλοκάρει και δεν υπάρχει αρκετός ελεύθερος χώρος για να σκεφτεί άλλα πράγματα. Κι όταν σ' αυτόν τον καινούργιο τόπο υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι, είναι ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα, γιατί οι άνθρωποι δεν είναι σαν τις αγελάδες, σαν τα λουλούδια και σαν το χορτάρι και μπορούν να σου μιλάνε και να κάνουν πράγματα που δεν τα περιμένεις, οπότε πρέπει να προσέχεις ό,τι υπάρχει σ' αυτόν τον τόπο και επίσης πρέπει να προσέχεις τα πράγματα που ενδεχομένως μπορεί να συμβούν.
Μερικές φορές μάλιστα, όταν είμαι σ' έναν καινούργιο τόπο και υπάρχουν ένα σωρό άνθρωποι εκεί, είναι σαν να διαλύεται ο υπολογιστής. Τότε εγώ πρέπει να κλείσω τα μάτια μου, να βάλω τα χέρια μου πάνω στ' αυτιά μου και να βογκήξω, που είναι κάπως σαν να πατάω CTRL + ALT + DEL και να σβήνω τα προγράμματα, να κλείνω τον υπολογιστή και να κάνω επανεκκίνηση, έτσι ώστε να μπορέσω να θυμηθώ τι κάνω και ποιος είναι ο προορισμός μου.
Αυτός είναι και ο λόγος που είμαι καλός στο σκάκι, στα μαθηματικά και στη λογική, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σχεδόν τυφλοί και δεν παρατηρούν τα περισσότερα πράγματα. Και ενώ υπάρχει ένα σωρό διαθέσιμος χώρος μέσα στα κεφάλια τους, ο χώρος αυτός γεμίζει με πράγματα που δεν είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και που είναι και βλακώδη, όπως, ας πούμε, «ανησυχώ μήπως άφησα την κουζίνα αναμμένη».
Περί της υπάρξεως του Θεού και της τύχης......
Οι άνθρωποι πιστεύουν στον Θεό γιατί ο κόσμος είναι πολύ περίπλοκος και γιατί νομίζουν ότι είναι πολύ απίθανο να υπάρχει τυχαία οτιδήποτε τόσο περίπλοκο όσο ένας ιπτάμενος σκίουρος ή το ανθρώπινο μάτι ή ένας εγκέφαλος. Ωστόσο θα όφειλαν να σκεφτούν λογικά. Κι αν σκέφτονταν λογικά, θα έβλεπαν ότι μπορούν να θέσουν αυτή την ερώτηση μόνο και μόνο γιατί έχει ήδη συμβεί και αυτοί ήδη υπάρχουν. Υπάρχουν εξάλλου δισεκατομμύρια πλανήτες όπου δεν υπάρχει ζωή, αλλά πάνω σ' εκείνους τους πλανήτες δεν υπάρχει κανείς με μυαλό για να το προσέξει.
Ζωή στη Γη υπάρχει εξαιτίας ενός τυχαίου περιστατικού, όμως πρόκειται για ένα πολύ ιδιαίτερο είδος τυχαίου περιστατικού. Και για να συμβεί αυτό το τυχαίο περιστατικό με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο, πρέπει να υπάρχουν 3 προϋποθέσεις.
Οι εξής:
1. Τα πράγματα αναγκάζονται να φτιάχνουν αντίτυπα του εαυτού τους (αυτό λέγεται Αντιγραφή).
2. Αναγκάζονται να κάνουν μικρά λάθη στην πορεία της Αντιγραφής (αυτό λέγεται Μετάλλαξη).
3. Αυτά τα λάθη αναγκαστικά είναι ίδια στα αντίτυπα τους (αυτό λέγεται Κληρονομικότητα).
Αυτές οι προϋποθέσεις είναι πολύ σπάνιες, ωστόσο είναι υπαρκτές και είναι το αίτιο της ζωής. Και απλώς συμβαίνει, αλλά δεν καταλήγει αναγκαστικά σε ρινόκερους και σε ανθρώπινα πλάσματα και σε φάλαινες. Θα μπορούσε να καταλήξει σε οτιδήποτε.
Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι λένε: «Πώς μπορεί ένα μάτι να δημιουργηθεί τυχαία;» Το λένε επειδή ένα μάτι πρέπει να εξελιχθεί από κάτι άλλο που να μοιάζει πολύ με μάτι και ποτέ δε δημιουργείται απλώς εξαιτίας ενός γενετικού σφάλματος. «Εξάλλου ποια χρησιμότητα μπορεί να έχει μισό μάτι;» λένε.
Κι όμως, μισό μάτι είναι πολύ χρήσιμο, γιατί μισό μάτι σημαίνει ότι ένα ζώο μπορεί να δει το μισό από το ζώο που ετοιμάζεται να του χιμήξει και μπορεί να προλάβει να το σκάσει, οπότε το ζώο που επιτίθεται θα φάει εκείνο το ζώο που έχει μόνο ένα τρίτο του ματιού ή το 49% του ματιού, γιατί δεν πρόλαβε να το βάλει στα πόδια αρκετά γρήγορα. Και το ζώο που θα έχει κατασπαραχθεί δε θα κάνει παιδιά, γιατί θα είναι πεθαμένο.
Οι άνθρωποι που πιστεύουν στον Θεό νομίζουν πως τα ανθρώπινα πλάσματα τα έβαλε στη Γη ο Θεός, επειδή πιστεύουν ότι τα ανθρώπινα πλάσματα είναι το ανώτερο ζώο. Όμως τα ανθρώπινα πλάσματα είναι ένα ακόμη ζώο και θα εξελιχθούν σε κάποιο άλλο ζώο, κι αυτό το ζώο θα είναι πιο έξυπνο και θα βάλει τα ανθρώπινα πλάσματα σε ζωολογικό κήπο, όπως βάζουμε εμείς τους χιμπατζήδες και τους γορίλες. Μπορεί επίσης τα ανθρώπινα πλάσματα ν' αρπάξουν καμιά αρρώστια και να εξολοθρευτούν, ή να προξενήσουν τόσο πολλή ρύπανση, που να σκοτωθούν από μόνα τους. Έτσι, θα υπάρχουν μόνο έντομα στον κόσμο και θα είναι αυτά το ανώτερο ζώο.
Μπορώ να κάνω οτιδήποτε.
Πήγα σ' ένα βιβλιοπωλείο με τη μητέρα και αγόρασα ένα Βιβλίο με τίτλο Ανώτερα Μαθηματικά, και ο πατέρας είπε στην κυρία Γκασκόιν πως εγώ θα έδινα εξετάσεις στα ανώτερα μαθηματικά την επόμενη χρονιά κι εκείνη είπε «Εντάξει».
Και θα πετύχω και θα πάρω άριστα και σε δύο χρόνια θα δώσω ανώτερη φυσική και θα πάρω άριστα.
Κι ύστερα, όταν θα έχω κάνει αυτά τα πράγματα, θα πάω στο πανεπιστήμιο σε μιαν άλλη πόλη. Και δεν είναι ανάγκη να είναι στο Λονδίνο, γιατί το Λονδίνο δε μου αρέσει. Κι έπειτα υπάρχουν πανεπιστήμια σ' ένα σωρό μέρη και δεν είναι όλα σε μεγάλες πόλεις. Και θα μπορώ να ζω σ' ένα διαμέρισμα με κήπο και κανονική τουαλέτα.
Ύστερα θα πάρω και αριστείο στο πανεπιστήμιο και θα γίνω επιστήμονας.
Και ξέρω πως αυτό μπορώ να το κάνω, γιατί και στο Λονδίνο πήγα μόνος μου και το μυστήριο του Ποιος σκότωσε τον Ουέλινγκτον; έλυσα και βρήκα και τη μητέρα μου και φάνηκα γενναίος κι έγραψα κι ένα βιβλίο. Κι όλα αυτά σημαίνουν πως μπορώ να κάνω οτιδήποτε.
Children and Established Artists Draw Their Autism
Στα σκοτεινά μονοπάτια του εγκεφάλου......
Οι επιστήμονες που χαρτογραφούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο προσπαθούν, μεταξύ άλλων, να δώσουν απάντηση στο ερώτημα γιατί άνθρωποι με «προβλήματα συμπεριφοράς», όπως αυτά που αντιμετωπίζει ο Κρίστοφερ, έχουν λαμπρές επιδόσεις στα μαθηματικά.
Οι πρώτες απαντήσεις αφορούν θέματα όπως η αντίληψη, η φύση της πραγματικότητας, η κοινή λογική και η σχέση της με τη λογική των μαθηματικών.
Μια υπερ - λογική, κοντινή στη διαίσθηση "κυβερνά μεγάλες περιοχές της επιστήμης των Μαθηματικών" . "Η Ελευθερία είναι η πεμπτουσία της μαθηματικής επιστήμης" έλεγε ο Κάντορ, ο μέγας μαθηματικός που πέθανε τρελός. "Είμαστε μια θεϊκή φυλή. Έχουμε το θείο χάρισμα να δημιουργούμε"
Μήπως πέραν πέραν της ψυχολογίας του βάθους, που κατάφερε να εξερευνήσει το υποσεινήδητο, υπάρχει μια ψυχολογία του ύψους — ζώνες υπερσυνειδητού που πρέπει να εξερευνηθούν;
Τα εννέα δέκατα του εγκεφάλου μας παραμένουν σιωπηλά!! Υπό κανονικές συνθήκες, χρησιμοποιούμε μόνο το ένα δέκατο των εγκεφαλικών λειτουργιών μας. Μήπως υπάρχει μια κατάσταση που θα επέτρεπε στο σύνολο του εγκεφάλου μας να λειτουργήσει οργανωμένα;
Η μυστικιστική (ή εκστατική) εμπειρία αποτελεί μια φυσική μορφή γνώσης που παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με τα δύο άκρα της πνευματικής δραστηριότητας: το απολύτως θετικό και το ακραία νοσηρό — την πράξη της δημιουργίας, τόσο στις τέχνες όσο και στις επιστήμες, και τη σχιζοφρένεια ή τον αυτισμό ως έκφραση της αποδιοργάνωσης, της απορρύθμισης της προσωπικότητας. Για τους ψυχολόγους είναι ένα βαθύτερο επίπεδο «γνώσης», όπου το «ασυνείδητο» περνάει στη σφαίρα του συνειδητού. Η μυστικιστική-εκστατική εμπειρία έχει το εξής κοινό με την πράξη της δημιουργίας: και οι δύο αποτελούν ένα επίπεδο συνειδητότητας εντελώς διαφορετικό από την «ομαλή» διαδικασία της γνώσης.
Η μυστικιστική εμπειρία δεν είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την υγιή συνειδητότητα. Απλώς βρίσκεται στο ένα άκρο του φάσματος της θεώρησης της πραγματικότητας.
Όλοι οι ερευνητές υποστηρίζουν πως πυρήνας του μυστικισμού είναι η πίστη ότι η αγάπη αποτελεί την καρδιά του σύμπαντος. Δεν μπορούν να διατυπώσουν με σαφήνεια τη διαφορά μεταξύ μιας σχιζοφρενικής κρίσης και μιας μυστικιστικής εμπειρίας. Διευκρινίζουν όμως ότι, αντίθετα από το μυστικιστή, ο σχιζοφρενής ή ο αυτιστικός δεν μπορούν να ελέγξουν «την έξοδο ή την επιστροφή τους» στην ομαλή συνειδητότητα.
Μαρία και Ελένη Θ. Παξινού (Επίμετρο στην ελληνική έκδοση), εκδόσεις Ψυχογιός
Children and Established Artists Draw Their Autism
Η αποκατάσταση μιας αλήθειας για τα άτομα με Asperger
Φωτεινή Τσαλίκογλου, συγγραφέας και καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
To σύνδρομο asperger αναφέρεται σε άτομα με υψηλής λειτουργικότητας αυτισμό. Ατομα που μέσα από ιδιαίτερες δεξιότητες αλλά και δυσκολίες επικοινωνίας και προσαρμογής παλεύουν μαζί με τις οικογένειες τους να αντισταθούν στα δεινά της πάθησης τους. Ο στιγματισμός είναι ο βέβαιος τρόπος υπονόμευσης κάθε τέτοιας προσπάθειας.
Πυρήνας της παθολογίας των ατόμων με asperger δεν είναι η αδιαφορία τους αλλά το γεγονός πως παρόλο που επιθυμούν την συναναστροφή δεν ξέρουν πώς να την πετύχουν…
«Κάνουν λάθος όσοι πιστεύουν ότι δεν έχουμε συναισθήματα» λέει χαρακτηριστικά η Μεσσίνα Πέρλα στην εξαιρετικά κατατοπιστική συνέντευξη που έδωσε στον Σταυρο Θεοδωράκη (βλέπε τα Νεα 22-11-08). «Φανταστείτε τον αυτισμό σαν μία ομπρέλα. Από κάτω έχει δυσκολίες αλλά και ικανότητες» προσθέτει.
«Είναι οι αυθεντικοί στοχαστές και μια καθοδηγητική δύναμη του πολιτισμού μας» υποστηρίζει η Diane Kennedy, συγγραφέας και υποστηρικτής του συνδρόμου Asperger. Η Δρ. Temple Grandin, ακαδημαϊκός και πετυχημένη μηχανικός, ατομο με αυτισμό που η ζωή της έγινε κινηματογραφική ταινία («Ζωή σαν τριαντάφυλλο) πιστεύει ότι η δυσλειτουργία της αποτελεί πλεονέκτημα.
Στο εξαιρετικό βιβλίο «Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα» του Μαρκ Χάντον, σκιαγραφείται η αξιοθαύμαστη ιστορία του αυτιστικού Κρίστοφερ. Μια πληθώρα αντίστοιχων μελετών και μαρτυριών μας κάνουν να σκεφτούμε ξανά και ξανά πόσο ο χαρακτηρισμός είναι το κελί της ταυτότητας.
Ο Hans Asperger, ο Γερμανός γιατρός που ανακάλυψε το σύνδρομο υποστήριζε ότι για την επιτυχία στην επιστήμη ή την τέχνη, μια μικρή ποσότητα αυτισμού είναι απαραίτητη. Πίστευε ότι η απομάκρυνση από τον καθημερινό κόσμο και από τα απλά πρακτικά ζητήματα είναι ο τρόπος για να επανεξετάσεις ένα θέμα με πρωτοτυπία σαν να δημιουργείς από την αρχή παρθένους τρόπους με όλες τις επιδεξιότητες να διοχετεύονται σε μια ειδικότητα.
Ο Jacob Barnett που στα δύο του χρόνια διαγνώστηκε με σύνδρομο Asperger, σήμερα, σε ηλικία 14 ετών, διαθέτει δείκτη ευφυΐας υψηλότερο του Αϊνστάιν και είναι ένας από τους πλέον άξιους ερευνητές στον τομέα της κβαντικής φυσικής. Ιδιαίτερα κατατοπιστικό είναι επίσης το βιβλίο των Michael Fitzgerald και Brendan O'Brien «Genius Genes: How Asperger Talents Changed the World». Είναι μια τεκμηριωμένη μελέτη για τις εκπληκτικές δυνατότητες του αυτισμού. Συγγραφείς όπως ο Norm Ledgin ισχυρίζονται ότι προσωπικότητες που σημαδεψαν την ιστορία όπως π.χ μεταξύ άλλων ο Τζέφερσον, η Μαρία Κιουρί, ο Μότζαρτ, ο Αϊνστάιν, έπασχαν από σύνδρομο Asperger. Yπάρχουν και αυτοί που πιστεύουν ότι ο Σαιξπηρ, ο Γαλιλαίος, ο Δαρβίνος και ο Αριστοτέλης έπασχαν επίσης από το ίδιο σύνδρομο.
Είναι βέβαια λάθος να ταυτίζουμε την ιδιοφυία με κάθε πάσχοντα από Asperger. Οι εξαιρετικά υψηλές δεξιότητες μπορεί να αφορούν ένα στα πέντε μόνο άτομα, όμως οι θετικές όψεις του συνδρόμου είναι αναγνωρίσιμες στους περισσότερους. Eτσι τα άτομα αυτά έχουν πολύ πλούσιο λεξιλόγιο, κατανοούν πολλαπλά επίπεδα σημασίας λέξεων, είναι συνήθως απαλλαγμένοι από σεξιστικά ή ρατσιστικά αισθήματα, διακατέχονται από αγάπη και όχι από μίσος για τον αλλον, δεν επηρεάζονται εύκολα από τον άλλον και δεν θέλουν να τον χειραγωγήσουν. Εχουν μια προσήλωση στην αλήθεια, μια αδυναμία σχεδόν εγγενή να λένε ψέματα και να έχουν μυστικά από τους άλλους. Εχουν θεωρηθεί ιδανικοί και άξιοι εμπιστοσύνης φίλοι.
 |
| Photo: Ambitious about Autism/Flickr |
«Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα Μεσάνυχτα;» δια χειρός Τάκη Τζαμαργιά
Πρόκειται για τη θεατροποιημένη εκδοχή του best seller του Mark Haddon «Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα». Η θεατρική του απόδοση δια χειρός Simon Stephens το 2012 απέσπασε επτά από τα οκτώ συνολικά θεατρικά βραβεία Lawrence Olivier για την ίδια χρονιά.
Το έργο ανεβαίνει κι εδώ, από αρχές Δεκεμβρίου 2013, στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» σε μετάφραση Μαργαρίτας Δαλαμάγκα- Καλογήρου και σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά, με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον ρόλο του Κρίστοφερ και την Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους σε εκείνον της Σιόμπαν. Ο Χρήστος Ευθυμίου αναλαμβάνει τον ρόλο του πατέρα, η Πηνελόπη Μαρκοπούλου της μητέρας, η Θεοδώρα Μαστρομήνα εμφανίζεται ως κυρία Αλεξάντερ και ο Γιάννης Γιαννούλης ως Ρότζερ.
Ο Κρίστοφερ: Ένα νεαρό αγόρι - μαθηματική ευφυία. Πάσχει από μια μορφή αυτισμού. Ζει με τον πατέρα του σε απόλυτη απομόνωση συντροφιά με τον υπολογιστή του, τα μαθηματικά και την αστρονομία. Βγαίνει μονάχα για να πάει με το σχολικό λεωφορείο στο ειδικό σχολείο όπου φοιτά μαζί με παιδιά βαριάς νοητικής υστέρησης.
Ο Εντ: Πατέρας του Κρίστοφερ. Άνθρωπος με περιορισμένες γνώσεις που εξ ανάγκης υποκαθιστά και την απούσα μητέρα.
Η Τζούντυ: Μητέρα του Κρίστοφερ. Το μεγάλο αίνιγμα. Η τυχαία λύση.
Η Σιόμπαν: Δασκάλα του Κρίστοφερ και alter ego του. Αυτή που είναι το στόμα και η έκφραση της βούλησής του. Μέχρι πού.
Η Περιπέτεια:
Κάποιο βράδυ, ο Κρίστοφερ βρίσκει το σκύλο μιας γειτόνισσάς του νεκρό με μια τσουγκράνα καρφωμένη στα πλευρά του. Τότε, με απόλυτη όσο και απροσδόκητη υπευθυνότητα, σοβαρότητα, αποφασιστικότητα και μεθοδικότητα και παρά την αντίθετη εντολή του πατέρα του, ο Κρίστοφερ ξεκινά μια έρευνα για να ανακαλύψει «Ποιος Σκότωσε το Σκύλο τα Μεσάνυχτα». Στην ουσία, αυτό που αναζητά και που, εν τέλει, βρίσκει είναι η κρυμμένη αλήθεια όλων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου