Θα ήθελα να είμαι «το είδος εκείνο του ποιητή, που τα τραγούδια του τα τραγουδούν οι γυναίκες όταν πλένουν», Λέοναρντ Κοέν

Δεν έπαψε ποτέ να είναι ποιητής.....

«Γεννήθηκε πριν από τη γενιά των τζιν, μεγάλωσε φορώντας σχεδόν σε όλη του τη ζωή σκούρα κουστούμια, ίσως επειδή έζησε στην Ελλάδα τόσο καιρό, όπου οι περισσότεροι άνδρες του νησιού, όταν έχουν να πάνε στην εκκλησία ή σε κάποια επίσημη περίσταση, φορούν το σκούρο κουστούμι τους»

Ήταν ζωγράφος, που του αρέσε να δουλεύει με ασπρόμαυρο, ήταν η αισθητική του, η προτίμησή του αυτού του είδους η απλότητα.»

Ήξερε καλά τι δεν είναι : «Δεν είμαι μυθιστοριογράφος. Δεν είμαι το φως της γενιάς μου. Δεν είμαι ο εκπρόσωπος μιας νέας ευαισθησίας. Είμαι ένας τραγουδοποιός που ζει στο Λος Άντζελες, που υπήρξε κιτς και έγινε και πάλι τέχνη», μιας και «οι ήρωες μιας γενιάς είναι οι γελωτοποιοί μιας άλλης.» 

Δεν έπαψε ποτέ να είναι ποιητής. Αν ισχύει αυτό που κάποτε είπε ο ίδιος, «η ποίηση είναι απλώς η απόδειξη ότι υπάρχει ζωή. Αν η ζωή σου καίγεται καλά, η ποίηση είναι απλώς η στάχτη», τότε σίγουρα από αυτήν τη στάχτη τρεφόμαστε και θα τρεφόμαστε για πολύ καιρό ακόμα.

Ο Λέοναρντ Κοέν με τη μητέρα του Masha

_____________

«Γυναίκες! Κάθε γνωριμία με γυναίκα αξίζει ένα ποίημα»

Γυναίκες! Κάθε γνωριμία με γυναίκα αξίζει ένα ποίημα. Σκεφτείτε το: συναντάς ένα κορίτσι, το βρίσκεις συναρπαστικό, αλλά δεν καταφέρνεις να εκφραστείς επαρκώς... Ο πιο εύκολος τρόπος είναι να γράψεις όσα νιώθεις στο χαρτί.

Θα ήθελα να βιαστούν οι γυναίκες και να αναλάβουν τον κόσμο... Θα συμβεί, οπότε ας τελειώνουμε. Τότε θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε επιτέλους ότι οι γυναίκες είναι στην πραγματικότητα το μυαλό και η δύναμη που κρατάει τα πάντα σε συνοχή και οι άντρες είναι κουτσομπόληδες και καλλιτέχνες. Τότε θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε τις παιδιάστικες ασχολίες μας κι εκείνες θα έκαναν τον κόσμο να προχωράει. Πιστεύω πραγματικά στη μητριαρχία. 

Τα ήθη της μονογαμίας; Πιστεύω πως ο γάμος είναι για πολύ υψηλόφρονες ανθρώπους. Θα έλεγα ότι ο γάμος στις μέρες μας είναι μια πειθαρχία πολύ πιο δύσκολη, κοπιώδης και αυστηρή από οποιαδήποτε πειθαρχία θα μπορούσε να επιβάλει στα μέλη του κάποιο τάγμα μοναχών. Ο γάμος σήμερα είναι το μοναστήρι. Το μοναστήρι σήμερα είναι ελευθερία. Εξαρτάται απλώς από το αν έχεις φύση μοναχού διότι αυτό απαιτεί η μονογαμία. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν μια μάλλον άστατη ζωή ή συμπεριφέρονται στον γάμο τους με τον ίδιο άστατο τρόπο που ουμπεριφέρονται στις άλλες υποθέσεις τους. Είμαι λίγο-πολύ ένας από αυτούς. 

Leonard Cohen and Suzanne Elrod

(Για την Σουζάν) Είναι η μητέρα των παιδιών μου, καλή μητέρα για τα παιδιά... και είτε εξακολουθήσουμε να ζούμε χώρια είτε όχι, αυτός θα είναι πάντα ο γάμος μου. 

(Ο Λέοναρντ γνώρισε τη Σουζάν το 1968. Έμειναν μαζί 10 χρόνια, αν και δεν υπήρξε ποτέ τελετή γάμου). 

 _______________

Σε γενικές γραμμές αγαπώ και μισώ τα ίδια πράγματα, νομίζω σε όλους αυτό συμβαίνει. Για παράδειγμα, μια γυναίκα, μια γυναίκα με την οποία ζεις. Είναι πολύ εύκολο να τη μισείς πού και πού. Δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να μας φοβίζουν αυτά τα συναισθήματα. Νομίζω ότι πρέπει να στεκόμαστε σε κάποιο άλλο σημείο και να βλέπουμε την καρδιά μας να ψήνεται σαν σις κεμπάπ. Κάποιες φορές μίσος και κάποιες φορές αγάπη, αυτό είναι απλούστατα το μονοπάτι της καρδιάς. Είναι απλώς ο τρόπος με τον οποίο κινείται, η καρδιά, το φυσικό της βάδισμα. 

Είμαστε πολύ μεγάλα πλάσματα που κυλάμε μέσα στον κόσμο. Οι ρόδες σου κολλάνε στα χνούδια κάποιου άλλου προσώπου. Και το ίδιο συμβαίνει σ’ αυτήν και μπλέκεστε άρρηκτα. Αυτό το μπέρδεμα είναι σαν κουκούλι, από το οποίο προκύπτει ένα άλλο πλάσμα. Η αίσθησή μου είναι ότι, μέχρι να αποκτήσεις παιδιά, μέχρι να κολλήσεις εντελώς, είναι σαν να βγαίνεις γυμνασιακά ραντεβού. Πιστεύω ότι, κατά κάποιον τρόπο, η απόκτηση παιδιών είναι το μόνο πράγμα που σε συνδέει με την ανθρωπότητα και καταφέρνει να πλήξει σοβαρά το εγώ σου. 

Ο Adam Cohen στην αγκαλιά της μητέρας του Suzanne Elrod. Δεξιά στη φωτογραφία, η μητέρα του Λέοναρντ Masha Cohen – Montreal 1972

Ο Άνταμ είχε ένα πολύ σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα στην Γουαδελούπη [το 1990]... Αυτό που συνέβη και στους δυο μας ήταν ότι καταφέραμε να έρθουμε πολύ κοντά... Υπήρχε ένα πολύ έντονο ψυχολογικό στοιχείο στην ανάρρωσή του που είχε να κάνει με την αγάπη μου, με τη δική του κατανόηση της απροϋπόθετης αγάπης μου, και τη δική μου κατανόηση του απίστευτου θάρρους του... 

_____________

Νομίζω πως η εμπειρία της αγάπης είναι ότι διαλύεις τους φρουρούς και τα τάγματά σου για μια στιγμή και βλέπεις πραγματικά πως όντως υπάρχει αυτή η ακαθόριστη ενέργεια συναισθήματος και σκέψης που ρέει ελεύθερα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους. Η καρδιά σου ανοίγει και φυσικά βρίσκεσαι σε κατάσταση απόλυτου πανικού, επειδή έχεις συνηθίσει να προφυλάσσεις αυτό το όργανο με τη ζωή σου.

Μαθαίνεις τα πάντα από τις γυναίκες. Εκεί κινείσαι σε αχαρτογράφητες περιοχές. Τα υπόλοιπα είναι απλώς ενίσχυση της σοφίας ή της τρέλας που έχεις κληρονομήσει. Όμως κανείς δεν μπορεί να προετοιμάσει κανέναν για τη συνάντηση με το αντίθετο φύλο. Έχουν γραφτεί πολλά σχετικά. Μπορείς να διαβάσεις βιβλία αυτοβελτίωσης, αλλά η πραγματική αναμέτρηση ενός νεαρού ανθρώπου με την επιθυμία, αυτή η ανάγκη για ολοκλήρωση, αυτή είναι η εκπαίδευση. 

Leonard with his first girl-friend Anne Sherman and with Aviva and Irving Layton

_____________

Είμαστε όλοι ερασιτέχνες στα ζητήματα της καρδιάς...

Κανείς δεν κυριαρχεί στην καρδιά. Κανείς δεν κυριαρχεί στον έρωτα. Κατά μία έννοια είμαστε όλοι ερασιτέχνες σ' αυτά τα ζητήματα και πρέπει να ξεκινούν από την αρχή κάθε μέρα. Δεν υπάρχει εγγύηση πως η σχέση που είχαμε χθες πρόκειται να είναι, όταν ξυπνήσουμε αύριο, η ίδια σχέση.

Κατά τον ιδρωμένο, παθιασμένο, βρόμικο εναγκαλισμό, με όλη την υπέροχη δύναμή του που καταλύει τον χρόνο, κατά τη διάρκεια αυτού του εναγκαλισμού δεν υπάρχει καμία διαφορά, κανένας διαχωρισμός ανάμεσα στο πνευματικό και στο βέβηλο. 

Leonard Cohen, Marianne Ihlen, Axel στην Ύδρα

(Για την Μαριάν) «Έφερε μια τρομερή αίσθηση τάξης στη ζωή μου. Ήταν πραγματικά εξαιρετικό προνόμιο να ζω σε ένα σπίτι μαζί της. Την είχε μεγαλώσει η γιαγιά της κατά τη διάρκεια του πολέμου, οπότε είχε λάβει την εκπαίδευση μιας παλιότερης γενιάς. Και μόνο ο τρόπος που έστρωνε το τραπέζι ή άναβε κεριά ή καθάριζε το σπίτι, και δεν ήταν σε καμία περίπτωση περιορισμένη σε αυτές τις δραστηριότητες που βρίσκουν ύποπτες οι φεμινίστριες.»

____________________

Είναι δύσκολο να παραμείνεις ο πραγματικός εαυτός σου μπροστά στην επιθυμία. Το αντικείμενο του πόθου σου και η ποιότητα του πόθου σου είναι τόσο καθηλωτικά που είσαι πρόθυμος να στραμπουλήξεις τον εαυτό σου σε οποιαδήποτε μεταμφίεση προκειμένου να κερδίσεις το αντικείμενο του πόθου σου. Αυτό είναι κάτι που σίγουρα όλοι γνωρίζουν. Διαθέτει δύναμη και είναι γνωστό ως πειρασμός. Είναι μια πολύ αβέβαιη και επικίνδυνη ασχολία και έπειτα από κάποιο διάστημα, όταν είσαι πια αρκετά μεγάλος ώστε να καταλαβαίνεις τις συνέπειες των πράξεών σου και να γνωρίζεις ότι το να πηδηχτείς με κάποιον είναι σοβαρό, σε οποιοδήποτε επίπεδο, τότε αναδύεται το ηθικό ζήτημα. 

Παρ' όλα αυτά, η επιθυμία είναι τόσο δυνατή που ακόμα και γνωρίζοντας τις συνέπειες θα επιτρέψεις στον εαυτό σου να οδηγηθεί σε μεταμφιέσεις. 

Leonard Cohen, Rebecca De Mornay (1992)

Όταν γνώρισα τη Ρεμπέκα, έκανα ένα σωρό σκέψεις, πώς μπορείς να κάνεις αλλιώς μπροστά σε μια γυναίκα τέτοιας ομορφιάς; Και όλες αυτές οι σκέψεις μπερδεύτηκαν στο μυαλό μου. Αλλά εκείνη δεν επέτρεπε να προχωρήσουν πέρα από κει: από το μυαλό μου. Μόνο που προχώρησαν. Και τελικά είδε ότι ήμουν ένας τύπος που δεν μπορούσε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων... με την έννοια του να είμαι σύζυγος και να αποκτήσω κι άλλα παιδιά και όλα αυτά. Και είχε δίκιο, φυσικά. Αλλά ήταν τόσο καλή που με συγχώρεσε. Την είδα τις προάλλες και της είπα, «Ξέρω γιατί με συγχώρεσες. Επειδή προσπάθησα πολύ, πάρα πολύ». Και μου είπε, «Ναι». 1998

__________________

Υπάρχει μια γενικευμένη συνωμοσία εναντίον των εραστών επειδή οι άνθρωποι πραγματικά δεν θέλουν να βλέπουν άλλους ανθρώπους ευτυχισμένους και η εμπειρία της έκστασης είναι εξαιρετικά δυσάρεστη σε όσους δεν συμμετέχουν σ' αυτήν. Έτσι γίνεται και με τους καλλιτέχνες. Οι άνθρωποι θα προτιμούσαν οι καλλιτέχνες τους να ήταν ανάπηροι ή νεκροί. Είναι κοινότοπο, αλλά αληθινό...

Ο Λέοναρντ Κοέν με δικά του λόγια, Ανθολόγηση/μετάφραση Εύη Μαραγκού, εκδόσεις Μελάνι

Ένα φιλί από την Perla Batalla.

_____