Κύριε Χατζιδάκι, θα 'θελα σ' αυτή τη συνέντευξη να σταθούμε περισσότερο στον κινηματογράφο. Ποια ήταν η πρώτη σας μουσική που γράψατε για ταινία;
Οι αδούλωτοι σκλάβοι το 1946 που σκηνοθέτησαν ο Βίων Παπαμιχάλης και ο Μάριος Πλωρίτης. Σ' αυτή την ταινία έκανε την πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση η Έλλη Λαμπέτη.
"Κρύβεις δυο μάτια δακρυσμένα, κουρασμένα απ' τη σιωπή, αργεί να χαράξει μια νέα αυγή..." (Ιωάννα Άλβα, Αυγή)
Πώς ήταν τότε οι συνθήκες για να γραφτεί μουσική σε ταινία;
Γράφαμε σε φωτιστικό φιλμ και δεν μπορούσαμε να ελέγξουμε το αποτέλεσμα. Το στούντιο ήταν η τραπεζαρία του παραγωγού με τον μπουφέ και το τραπέζι. Εγώ είχα πλήρη άγνοια για την ανάγκη χώρου ειδικού, είχα φέρει πνευστά και χάλκινα όργανα, και το αποτέλεσμα στο σινεμά κατευθείαν ήταν τραγελαφικό.
Ουσιαστικά, εσείς ξεκινήσατε τη μουσική στον ελληνικό κινηματογράφο, γιατί η μουσική σας με το ύφος και την ιδιαιτερότητα της υπήρξε μια πρόταση. Υπάρχουν σημεία επαφής σας με τον σημερινό κινηματογράφο;
Από ένα σημείο και μετά έκανα κινηματογράφο, γιατί έτσι έβγαζα τα προς το ζην. Αντί να κάνω μία άλλη εργασία, βρήκα ότι ήταν αξιοπρεπέστερη. Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι αυτή η μουσική θα χρησιμοποιείτο μετά και θα την μνημόνευαν. Γιατί περισσότερο, κάνοντας μουσική μάθαινα την τεχνική του κινηματογράφου. Και την έμαθα πολύ καλά ομολογώ, για να μπορώ να έχω ένα ενδιαφέρον μεγαλύτερο απ' αυτό που έδινε η ταινία. Γιατί οι ταινίες ήταν αφελέστατες, μάλλον ανόητες, και καμία σχέση δεν είχαν με το πνευματικό μου επίπεδο.
Άλλωστε, οι διανοούμενοι του ελληνικού κινηματογράφου ήταν οι τεχνικοί κι όχι οι καλλιτέχνες του. Οι καλλιτέχνες ήταν από άλλη κατηγορία ανθρώπων. Οι τεχνικοί και διαβάζανε, και είχανε ανησυχίες, και ήταν οι άνθρωποι με τους οποίους μπορούσες περισσότερο να επικοινωνήσεις.
Τώρα ποια δουλειά σας αγαπάτε περισσότερο στον κινηματογράφο;
Υπάρχουν μερικές οι οποίες είναι καλές. Ξεχωρίζω τις μουσικές από τις ταινίες Σουίτ Μούβι του Μακαβέγιεφ, το Βρώμικα παλικάρια του Σίλβιο Ναριτσάνο και το Αμέρικα-Αμέρικα του Ελία Καζάν.
Σε μια συζήτηση που είχα με τον Ελία Καζάν μου είπε: «Αν ο Μάνος Χατζιδάκις έμενε στην Αμερική θα ήταν σήμερα ένας από τους πιο διάσημους συνθέτες στον παγκόσμιο χώρο της κινηματογραφικής μουσικής».
Εγώ προτιμώ αυτό που είμαι εδώ. Πιο πολύ μου ταιριάζει. Το Χόλιγουντ είναι γοητευτικό, αλλά είναι και χώρος νεκροταφείων. Ξέρετε, διαφημίζουν τα νεκροταφεία εκεί. Νομίζω ότι μου ταιριάζει αυτό που έγινα εδώ. Είμαι πιο ισχυρός και για έξω.
Ποιοι είναι οι πιο αγαπημένοι σας ξένοι συνθέτες;
Υπάρχουν πρόσωπα που έκαναν αξιόλογη κι ήταν δάσκαλοι στο είδος της κινηματογραφικής μουσικής, όπως ο Μαξ Στάινερ, ο 'Εριχ Κόρνγκολντ, ο Φραντς Ουάξμαν, ο Μίκλος Ρόζα και ο Άλεξ Νορθ τον οποίο αγαπούσα πολύ.
Με ποιους είχατε φιλίες;
Με τον Ντέιβιντ Ράκσιν, τον Μίκλος Ρόζα, και ήμουνα πολύ φίλος με τον Νίνο Ρότα.
Το τραγούδι σας «Η μπαλάντα των αισθήσεων» με το στίχο του «Σαν παλιό σινεμά» σ' όλους εμάς που αγαπάμε τον κινηματογράφο μας δημιούργησε ιδιαίτερες μνήμες. Τελικά θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει τι σας εκφράζει πιο ουσιαστικά: η μουσική σας στον κινηματογράφο ή το τραγούδι αυτό καθαυτό;
Εμένα το τραγούδι. Μέχρι το '60, που είχα κάνει κάπου 50 ταινίες, τις έκανα για βιοποριστικούς λόγους. Από κει και πέρα πάλι έκανα κάποιες ταινίες για τους ίδιους λόγους, εκτός από το Ποτέ την Κυριακή που δεν το έκανα για βιοπορισμό, γιατί δεν είχαν χρήματα ούτε η Μελίνα ούτε ο Ντασσέν. Τις ταινίες που έκανα κέφι δεν πήρα χρήματα, όπως δεν πήρα και από την ταινία του Καζάν Αμέρικα-Αμέρικα.
Πόσο χρήσιμο είναι το τραγούδι στην εποχή μας;
Η ιδέα ότι το τραγούδι πρέπει να τραγουδιέται, είναι ηλίθια. Ένα απ' τα ωραιότερα τραγούδια είναι η «Ιτιά». Ξέρετε να την τραγουδήσετε; Όχι. Ξέρω να την τραγουδήσω; Όχι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι αριστούργημα. Κι όταν τ' ακούω, νιώθω χιλιάδες πράγματα να γίνονται μέσα μου. Αυτό είναι το τραγούδι. Η καραμέλα που μας φτιάχνει η βιομηχανία για να τη πιπιλάμε στο στόμα, αυτό δεν είναι τραγούδι. Μπορεί να 'ναι και πολύ ωραία. Υπάρχουν βιομηχανικά προϊόντα τα οποία είναι καλά, αλλά μην τα μπερδεύουμε με τα φυσικά προϊόντα.
Λοιπόν, το αληθινό τραγούδι δεν έχει σχέση με τη βιομηχανία. Είναι άσχετο από τη μοίρα του βιομηχανικού προϊόντος. Το βιομηχανικό προϊόν γεννιέται, έχει ημερομηνία λήξεως, κάνει τη δουλειά του, έχει φανατικό κόσμο που πάει να τ' αγοράσει. Άλλο η συνήθεια του κόσμου για την κόκα-κόλα κι άλλο το φυσικό νερό. Έχετε δει ποτέ να γιορτάζουμε το νερό; Όχι. Ενώ η κόκα-κόλα παίζεται συνέχεια στις διαφημίσεις.
Το αληθινό τραγούδι, λοιπόν, είναι σαν το νερό, φυσικό. Κάτι που ο άνθρωπος το 'χει ανάγκη να εκφράσει και να επικοινωνήσει. Αυτό δεν είναι κατ' ανάγκη ούτε της αρεσκείας μας, ούτε των συνηθειών μας.
Έχουμε μπερδέψει πολύ αυτές τις δύο ιδιότητες και λέμε αυτός έχει μεγάλη επιτυχία στο τραγούδι. Τα Παιδιά του Πειραιά φερ' ειπείν, ήτανε ένα τραγουδάκι το οποίο μέσα στην ταινία ήταν πολύ ωραίο, γιατί η Μελίνα ήταν θαύμα. Αλλά έτσι, όπως έγινε αργότερα διάσημο, έγινε εικόνα. Αυτό δεν ήταν το τραγούδι που έφτιαξα. Αυτό που έφτιαξα εξυπηρετούσε μόνο την ταινία. Αν το πάρουμε ανεξάρτητο, έτσι όπως έγινε διάσημο, είναι μία καραμέλα. Λοιπόν, δεν μπορεί να είσαι υπερήφανος για μία καραμέλα, όταν δεν είσαι ο βιομήχανός του, ώστε να βγάλεις τα χρήματα.
Θα μπορούσατε να μου απαριθμήσατε ένα-δύο τραγούδια που είναι σαν το νερό, κι όχι σαν Τα παιδιά του Πειραιά;
Τα περισσότερα. Όμως, δεν είναι για παράδειγμα το «Νιάου, βρε γατούλα», και άλλα που έκανα για να βγάλω χρήματα. Τότε πληρωνόμουνα για να τα κάνω. Ήθελαν τσα-τσατσα-τσατσα κι αυτό έκανα. Αν και δεν με εξέφραζαν, προτίμησα να κάνω αυτά τα τραγούδια για τον κινηματογράφο. Και θα προτιμούσα να γίνω λούστρος ακόμα, παρά να παίζω σε ένα πιάνο μπαρ.
Blue ( ή τα βρώμικα παλληκάρια) του Σίλβιο Ναριτσάνο, 1967-68
Τα περισσότερα. Όμως, δεν είναι για παράδειγμα το «Νιάου, βρε γατούλα», και άλλα που έκανα για να βγάλω χρήματα. Τότε πληρωνόμουνα για να τα κάνω. Ήθελαν τσα-τσατσα-τσατσα κι αυτό έκανα. Αν και δεν με εξέφραζαν, προτίμησα να κάνω αυτά τα τραγούδια για τον κινηματογράφο. Και θα προτιμούσα να γίνω λούστρος ακόμα, παρά να παίζω σε ένα πιάνο μπαρ.
Αλλά, προς Θεού, δεν έκανα τραγούδι μέσα απ' τον κινηματογράφο σαν υπεύθυνο πρόσωπο. Πραγματικό τραγούδι έκανα σε άλλες εργασίες όπως «Μυθολογία», «Καπετάν Μιχάλης», «Ματωμένος γάμος», «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Μεγάλος ερωτικός», «Όρνιθες», «Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς», «Η Ελένη» κ.ά.
Λοιπόν, έχω κάνει τόση πολλή δουλειά που κανείς θ' αναρωτιέται πού είναι το τραγούδι; Το τραγούδι είναι παρόν. Έχω κάνει και το «Νιάου, βρε γατούλα» και «Τα παιδιά του Πειραιά» έτσι όπως έγιναν γνωστά έξω, το «Πώς τα κατάφερες και μπλέξαμε», « Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω» κι αυτά ούτε να τα συζητάμε.
Μ' όλους αυτούς τους σκηνοθέτες που έχετε συνεργαστεί, είτε Έλληνες είτε ξένους, με ποιον είχατε την καλύτερη συνεργασία;
Με τον Ντασσέν, τον Μακαβέγιεφ και τον Καζάν. Νομίζω ότι απ' όλους, αυτοί οι τρεις ήσαν αυτοί που μου έκαναν κέφι να ξανακάνω ταινία μαζί τους.
Από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη, Ήσυχες μέρες του Αυγούστου, μουσική, στίχοι και ενορχήστρωση του Μάνου Χατζιδάκι, έργο 49 (1992), ερμηνεύει η Νένα Βενετσάνου.
Πώς είναι το ραδιόφωνο σήμερα και πώς ήταν όταν εσείς ξεκινήσατε το Γ' Πρόγραμμα;
Το ραδιόφωνο σήμερα έχει μεγαλύτερη ανοησία απ' όση είχε τότε, γιατί τότε ήταν μόνον η κρατική ραδιοφωνία. Σήμερα υπάρχει η ελεύθερη ραδιοφωνία και η ανοησία είναι ελεύθερη. Δεν είναι περιορισμένη και ελεγχόμενη, όπως ήταν τότε.
Μ' όλους αυτούς τους σκηνοθέτες που έχετε συνεργαστεί, είτε Έλληνες είτε ξένους, με ποιον είχατε την καλύτερη συνεργασία;
Με τον Ντασσέν, τον Μακαβέγιεφ και τον Καζάν. Νομίζω ότι απ' όλους, αυτοί οι τρεις ήσαν αυτοί που μου έκαναν κέφι να ξανακάνω ταινία μαζί τους.
Από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη, Ήσυχες μέρες του Αυγούστου, μουσική, στίχοι και ενορχήστρωση του Μάνου Χατζιδάκι, έργο 49 (1992), ερμηνεύει η Νένα Βενετσάνου.
Πώς είναι το ραδιόφωνο σήμερα και πώς ήταν όταν εσείς ξεκινήσατε το Γ' Πρόγραμμα;
Το ραδιόφωνο σήμερα έχει μεγαλύτερη ανοησία απ' όση είχε τότε, γιατί τότε ήταν μόνον η κρατική ραδιοφωνία. Σήμερα υπάρχει η ελεύθερη ραδιοφωνία και η ανοησία είναι ελεύθερη. Δεν είναι περιορισμένη και ελεγχόμενη, όπως ήταν τότε.
Οι συνθέτες της 7ης τέχνης (2η έκδοση 1993)
Αιγόκερως/ Κινηματογράφος
Μουσική του Μάνου Χατζιδάκι για δύο ταινίες του Γιώργου Πανουσόπουλου.
Μουσική Μάνος Χατζιδάκις - Διασκευή για την ταινία Νίκος Κυπουργός
Ο Χατζιδάκις είχε υποσχεθεί στον Γ. Πανουσόπουλο να γράψει την μουσική και για την ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΤΑΔΥΣΗ (1995). Όμως δεν πρόλαβε.
Έτσι, ο Νίκος Κυπουργός (συνθέτης και μαθητής του Χατζιδάκι) ανέλαβε να διασκευάσει δύο θέματα από την ΡΥΘΜΟΛΟΓΙΑ (Έργο 28, για πιάνο, 1969-71) και να τα προσαρμόσει στις ανάγκες της ταινίας. Για την εργασία του αυτή τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο μουσικής για τον κινηματογράφο.
ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΜΕΛΙΤΟΣ ● HONEYMOON - 1978
Σύνθεση ενορχήστρωση διεύθυνση Μάνος Χατζιδάκις
Το ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΜΕΛΙΤΟΣ (Έργο 36, 1978), που ο συνθέτης θεωρούσε την σημαντικότερη ίσως και πιο ολοκληρωμένη εργασία του για τον κινηματογράφο, έχει ενορχηστρώσει και διευθύνει ο ίδιος.
Ο Μάνος Χατζιδάκις με τον Ελία Καζάν στην ηχογράφηση της μουσικής για την ταινία America America (1963)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου