Χορεύοντας πάνω σε κοφτερή λεπίδα.... με αφορμή την ταινία "Παγίδα" του Σέρβου Σ. Γκολούμποβιτς

“Η Παγίδα” (2007) του Σέρβου σκηνοθέτη Σέρνταν Γκολούμποβιτς είναι μια ταινία για ένα συνηθισμένο άνθρωπο, ο οποίος εξαναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο του παιδιού του. Τοπικό θέμα με οικουμενική αφηγηματική διάσταση.

«Να σκοτώσεις ή να μη σκοτώσεις;»

Σ’ ένα σενάριο που θυμίζει αρχαία τραγωδία, ένας άνδρας παλεύει με τη συνείδησή του, βρίσκεται αντιμέτωπος μ’ ένα απίθανο ηθικό δίλημμα: μπορείς να αφαιρέσεις μια ζωή για να σώσεις μία άλλη; Κι αν η ζωή που πρόκειται να σώσεις είναι η ζωή του παιδιού σου; Ένας άνδρας προσπαθεί να ανταλλάξει το θάνατο με τη ζωή, τη δυστυχία τη δική του με κάποιου άλλου. Ένας θάνατος που θα φέρει τη σωτηρία στη δική του οικογένεια, και τη δυστυχία σε μία άλλη. Υπάρχει ελευθερία επιλογής;

Είναι, εκτός των άλλων και μια "προσωπική ιστορία". Με κάποιον τρόπο, είναι η σύγχρονη βαλκανική εκδοχή του «Εγκλήματος και Τιμωρία»: το έγκλημα που έσωσε τη ζωή του παιδιού του πρωταγωνιστή, και η τιμωρία που έρχεται από εκεί.

Η ΠΑΓΙΔΑ είναι μία ταινία για ένα συνηθισμένο άνθρωπο ο οποίος γίνεται δολοφόνος ενώ πίστευε πως ποτέ δε θα μπορούσε να σκοτώσει άνθρωπο. Που συγκρούεται με όλες τις ηθικές αξίες στις οποίες πίστευε. Που είχε μπροστά του δύο λύσεις, οι οποίες όμως οδηγούν - και οι δύο - στον πόνο, τις ενοχές και τη δυστυχία. Για έναν άνδρα σε ηθική και υπαρξιακή παγίδα.

Βρισκόμαστε στη μετά τον Μιλόσεβιτς Σερβία. Ο στρατιωτικός πόλεμος έχει τελειώσει αλλά αρχίζει ένας άλλος πόλεμος, πιο «εσωτερικός» σε μια ηθική και υπαρξιακή έρημο, σε μια «μεταβατική κοινωνία» όπου έχουν ασφυκτικά μειωθεί τα περιθώριά της να έχει αξία η ανθρώπινη ζωή. Μια κοινωνία που βουλιάζει στην εγωπάθεια και το μετεμφυλιακό απομονωτισμό της.

Ένας Σέρβος αρχιτέκτονας του Βελιγραδίου, ο Mladen είναι παντρεμένος με τη Marija και έχουν ένα γιο, τον Νεμάνια. Όλα βαίνουν καλώς μέχρι που διαπιστώνουν ότι ο Νεμάνια χτυπιέται από μια σοβαρή ασθένεια της καρδιάς και οι γιατροί δεν δίνουν πολλές ελπίδες να επιζήσει ο μικρός. Ο μόνος τρόπος να σωθεί είναι να υποβληθεί σε ειδική εγχείρηση που μόνο στη Γερμανία μπορεί να γίνει και στοιχίζει περίπου 26.000 ευρώ. Το ζευγάρι απελπίζεται και δίνει εντολή να δημοσιευθεί μία αγγελία στον τύπο για να βρεθούν εθελοντές ή χορηγοί για την εγχείρηση.

Και λίγο πριν τα παρατήσουν, εμφανίζεται ο μέγας χορηγός με το αγγελικό πρόσωπο αλλά σκοτεινή ψυχή. Ο Mladen για να πάρει τα λεφτά πρέπει να σκοτώσει έναν ανταγωνιστή του «ευγενούς χορηγού». Ο πατέρας αντιμετωπίζει ένα τρομερό δίλημμα μπροστά στο επείγον πρόβλημα του παιδιού του. Πρέπει να πληρώσει το θάνατο με θάνατο, να πάρει μια ζωή για να σώσει μια άλλη. Το ότι το σκέφτεται, πόσο μάλλον που το κάνει κιόλας, δείχνει την κατάπτωση και την απουσία εναλλακτικών επιλογών σε μια χώρα που το «ο θάνατός σου η ζωή μου» βασιλεύει στα ερείπια που άφησαν ο Μιλόσεβιτς, οι αμερικανικές ευεργετικές βόμβες, το σχέδιο εξόντωσης και η ανέχεια.

Ο Mladen και η Marija έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο, είναι άνθρωποι φυσιολογικοί, αξιοπρεπείς, καλοί, αλλά επιβιώνουν με δυσκολία σε αυτή την νέα εποχή και τις νέες συνθήκες ζωής. Επειδή ακριβώς το να τα «καταφέρνεις» - όπως λέει η Marija σε μία σκηνή - σημαίνει «ξεπερνάς τα όρια της ηθικής». [ Πηγή: myfilm.gr] 

Ο Mladen μετατρέπεται από απαθής κουβαλητής του παιδιού του και ρουτινιάρης απολογητής του νέου συστήματος σε τελειωμένο θύμα του. Το καρκίνωμά του κατάγεται από τις εξελίξεις και η τάξη του νοσεί, όχι όμως και η αξιοπρέπειά του. Η καλύτερη σεκάνς του έργου είναι σαφώς η συνάντηση του Mladen με τον παραγγελιοδόχο του φόνου, σε μια χυδαίου γούστου, χλιδάτη κατοικία στα χαλάσματα, παραμελημένη και χρεωμένη - το ετοιμόρροπο σύμβολο της νεόπλουτης μαφίας που μπλοφάρει και το θέατρό της πιάνει. [Πηγή: LIFO] 

"Τίποτα στη ζωή δεν είναι ξεκάθαρα άσπρο ή μαύρο. Κανείς από εμάς δεν είναι απόλυτα καλός ή απόλυτα κακός. Η ΠΑΓΙΔΑ είναι για έναν καλό άνδρα ο οποίος σταματά να είναι καλός. Η αλλαγή του από ένα στοργικό πατέρα σε δαίμονα είναι σταδιακή, με έντονο το συναίσθημα του αυτό-οίκτου και της δειλίας. " (συνέντευξη του σκηνοθέτη στον Bernd Buder, 2007)

Ολόκληρη η ταινία με αγγλικούς υπότιτλους εδώ

Όταν η επιλογή είναι η θυσία....

Στην ταινία "MOST" (Γέφυρα στα τσέχικα), υποψήφια το 2004, για ΟΣΚΑΡ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ και γυρισμένη εξ ολοκλήρου στην Τσεχία με Τσέχους ηθοποιούς, πρωταγωνιστεί και πάλι το τραγικό δίλημμα ενός πατέρα. 

Χειριστής σιδηροδρομικής γέφυρας, έχει εκείνη την ημέρα, μαζί του στην δουλειά, τον αγαπημένο του γιο. Κάποια στιγμή όμως από ΤΡΑΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ, ενώ η γέφυρα είναι ανεβασμένη, έρχεται ένα τρένο... Μέσα υπάρχουν κάθε λογής άνθρωποι που δεν ξέρουν τι τους περιμένει...

Το παιδάκι βλέπει το τρένο να έρχεται και τη γέφυρα σηκωμένη και με θάρρος, τρέχει στη μέση της γέφυρας, για να σηκώσει το μοχλό για να κατέβει. Γλιστράει και βρίσκεται κρεμασμένο στην μέση, ενώ το τρένο έρχεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα!

Ο πατέρας δεν προλαβαίνει να τρέξει να το σώσει και βρίσκεται τότε μπροστά σε μία ΦΡΙΚΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ...

Να ΜΗΝ τραβήξει εκείνος, από την θέση του, τον μοχλό και έτσι να ΣΩΣΕΙ τον γιο του, αλλά να στείλει στον θάνατο δεκάδες ανυποψίαστους ανθρώπους, ή

να τραβήξει το μοχλό και να ΣΩΘΟΥΝ έτσι οι άνθρωποι αλλά να ΘΥΣΙΑΣΕΙ το γιο του για αυτό....


Τελικά με αβάσταχτο πόνο, επιλέγει το δεύτερο... 

Θα σκοτώνατε έναν άνθρωπο για να σώσετε πέντε;

Φανταστείτε ότι είστε ο χειριστής μιας διασταύρωσης τρένου και βλέπετε ένα εκτός ελέγχου βαγόνι να κινείται σε μία ράγα που βρίσκονται πέντε εργάτες. Οι εργάτες δεν έχουν τον απαραίτητο χρόνο να το αποφύγουν. Η μόνη λύση για να σωθούν είναι να κατεβάσετε έναν διακόπτη ώστε να αλλάξει ράγα το βαγόνι. Όμως, στην άλλη ράγα βρίσκεται ένας άλλος εργάτης.

Έχετε ελάχιστα δευτερόλεπτα να αποφασίσετε: Θα αφήσετε τους πέντε εργάτες να σκοτωθούν, ή θα αποφασίσετε με την ενέργεια σας να σκοτώσετε τον ένα. Τι θα κάνετε;

Αυτό το δίλημμα αποτελεί ένα διάσημο φιλοσοφικό ερώτημα που ονομάστηκε "το πρόβλημα του τρένου." Πρόσφατα, μια ερευνητική ομάδα από το Τμήμα Ψυχολογίας του Michigan State University, χρησιμοποίησε τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας για να διαπιστώσει πως θα ανταποκρίνονταν οι άνθρωποι αν αντιμετώπιζαν αυτό το πρόβλημα.

Οι δύο αντιτιθέμενες φιλοσοφικές προσεγγίσεις στο συγκεκριμένο πρόβλημα είναι οι εξής: Η πρώτη προτείνει να σκοτώσετε τον έναν άνθρωπο προκειμένου να σώσετε τους άλλους πέντε,

ενώ η δεύτερη υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να κάνετε κάποια ενέργεια που θα βλάψει κάποιον συνάνθρωπο σας, αλλά πρέπει να αφήσετε το Θεό ή τη μοίρα να αποφασίσουν.

Πολλά χρόνια ερευνών είχαν δείξει ότι  η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων - συνήθως περίπου το 90% - θα επέλεγαν να σκοτώσουν τον έναν προκειμένου να σώσουν τους πέντε. Αλλά μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε κάποια μελέτη που να εξετάζει πώς θα αντιδρούσαν οι άνθρωποι σε μια ρεαλιστική κατάσταση με πραγματικά υποψήφια θύματα.

Στη μελέτη συμμετείχαν 147 άτομα, οι οποίοι φορώντας στο κεφάλι τους συσκευή εικονικής πραγματικότητας έβλεπαν σε ψηφιακή μορφή τα υποψήφια θύματα. Μάλιστα, τα υποψήφια θύματα ούρλιαζαν όσο πλησίαζε το βαγόνι.

Επίσης, τοποθετήθηκαν ηλεκτρόδια στο δέρμα των 147 συμμετεχόντων, έτσι ώστε να μετρηθούν οι αντιδράσεις τους, καθώς και οι ακούσιες αντιδράσεις του νευρικού συστήματος που ενεργοποιούνται όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αγχώδεις καταστάσεις.

Τελικά, διαπιστώθηκε πάλι, ότι το το 90% θα αποφάσιζε να σκοτώσει τον έναν για να σώσει τους πέντε. Οι 133 τράβηξαν το διακόπτη.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι αυτοί που επηρεάστηκαν περισσότερο συναισθηματικά κατά την διάρκεια της διαδικασίας, ήταν λιγότερο πιθανό να αποφασίσουν να σκοτώσουν τον ένα. Ενώ εκείνοι που ήταν πιο ψυχροί και λειτουργούσαν με βάση τη λογική, αποφάσισαν να κατεβάσουν το διακόπτη.

Σε μια άλλη δοκιμή, η ερευνητική ομάδα άλλαξε το πείραμα, έτσι ώστε αν δεν εκτραπεί το τρένο να σκοτώσει το ένα άτομο, ενώ αν εκτραπεί να σκοτώσει τους πέντε. Με άλλα λόγια, αυτή τη φορά οι συμμετέχοντες δεν χρειαζόταν να κάνουν κάποια ενέργεια αλλά μπορούσαν απλά να αφήσουν το τρένο να συνεχίσει την πορεία του ώστε να σκοτώσει μόνο τον ένα. Για άλλη μια φορά, το 90% επέλεξε να σώσει τους πέντε αντί τον ένα.
Πάντως θα πρέπει να σημειωθεί ότι και αυτή η μελέτη μπορεί να μην ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα. Κατ 'αρχάς, μια εικονική κατάσταση είναι απλά εικονική: δεν υπάρχουν νομικές συνέπειες για την δολοφονία ενός εικονικού ατόμου.

Τέλος - και πιο σημαντικό -, όταν το ένα άτομο που θα πρέπει να σκοτώσετε για να σώσετε τους πέντε, είναι το παιδί σας, ο γονέας σας ή ο αδελφό σας, μόνο περίπου το ένα τρίτο των ερωτηθέντων θα επέλεγε να σώσει τους πέντε. 

Τι δείχνουν όλα αυτά για την ανθρώπινη φύση; Η εξέλιξη μας έχει μετατρέψει σε βάναυσα και εγωιστικά πλάσματα. Μπορούμε και κάνουμε σε κλάσματα δευτερολέπτου υπολογισμούς που έχουν ως αποτέλεσμα τη δολοφονία κάποιου συνανθρώπου μας- και επιπλέον αλλάζουμε απόφαση αν ο κίνδυνος αφορά ένα μέλος της οικογένειας μας.

http://antikleidi.com/2011/12/06/kill-one-person-to-save-five/

Παραλλαγή του διλήμματος

Έστω ότι τώρα δεν βρίσκεστε μέσα στο βαγονέτο, αλλά παρακολουθείτε τη σκηνή από έναν εξώστη. Βλέπετε ένα βαγονέτο να κατευθύνεται με ταχύτητα πάνω σε πέντε εργάτες που εργάζονται εκείνη την ώρα στις ράγες. 

Δίπλα σας στέκεται ένας ευτραφής κύριος, που για τις ανάγκες της ιστορίας θα υποθέσουμε ότι με τη μάζα του θα μπορούσε να σταματήσει το βαγονέτο και φυσικά να πεθάνει.

Θα σπρώχνατε αυτόν τον άνθρωπο από τον εξώστη, ώστε να σώσετε τα πέντε άτομα στο βάθος του τούνελ, ή όχι και γιατί; 

Εάν στην πρώτη περίπτωση απαντήσατε ότι θα σώζατε τους πολλούς εις βάρος του ενός, αυτή τη φορά θα κάνατε το ίδιο;

Δηλαδή θα σπρώξετε ένα άτομο στις ράγες, για να σώσετε πέντε;

Εάν ο ευτραφής κύριος στεκόταν πάνω σε μια καταπακτή και το μόνο που είχες να κάνεις για να σώσεις τους 5 ανυποψίαστους εργάτες ήταν να στρέψεις έναν μοχλό (όπως περίπου θα έστριβες και ένα τιμόνι), θα άλλαζε κάτι στην απόφασή σου;

Στο ερώτημα αυτό μόνο περίπου οι μισοί είπαν ότι θα το έκαναν. Γενικά, δεν θέλουμε να "λερώσουμε" τα χέρια μας. Είναι λοιπόν αυτό ένα χαρακτηριστικό του τρόπου δόμησης της Ηθικής μας; Είναι άραγε η Ηθική μας δομημένη γύρω από το άτομό μας, απ' το Εγώ μας;

Ο ίδιος ο Micheal Sandel (καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Harvard), ο οποίος έθεσε μέσα στην τάξη το παραπάνω  θεωρητικό ερώτημα, τελειώνοντας το πρώτο μάθημα είπε στους μαθητές του:

"Ένας τρόπος να σας παρουσιάσω αυτή τη σειρά μαθημάτων είναι λέγοντάς σας ότι παρακολουθώντας τα και διαβάζοντας αυτά τα βιβλία, θα γίνετε καλύτεροι και πιο υπεύθυνοι πολίτες, όμως αυτή θα ήταν μια παραπλανητική υπόσχεση. Η πολιτική φιλοσοφία μπορεί να σας κάνει χειρότερους πολίτες, ή τουλάχιστον να σας κάνει χειρότερους, πριν σας κάνει καλύτερους".

http://www.e-steki.gr/

Οι τύχες των «πέντε» .... κι άλλα διλήμματα

Ένας γιατρός ετοιμάζεται να χορηγήσει μία μεγάλη δόση φαρμάκου για να σώσει τη ζωή ενός ασθενή. Εμφανίζονται πέντε ακόμη ασθενείς που αν δεν πάρουν κάποια δόση από το ίδιο φάρμακο θα πεθάνουν. Ποια είναι η σωστή απόφαση;

Να διαιρεθεί το φάρμακο διά του πέντε και να σωθούν οι περισσότεροι, ακόμη κι αν δεν ζήσει ο πρώτος;

Να χορηγηθεί το φάρμακο στον πρώτο ασθενή και οι άλλοι πέντε να αφεθούν στη μοίρα τους;

Βρίσκεστε σε μια σπηλιά με άλλους πέντε τουρίστες, όταν κάποια βράχια πέφτουν και φράσσουν την είσοδο. Για καλή σας τύχη, ανακαλύπτετε ένα άνοιγμα πιο μέσα και παροτρύνετε τους υπόλοιπους να βγουν ένας-ένας. Ο πρώτος που προσπαθεί να βγει όμως είναι πολύ ευτραφής, σκαλώνει στην τρύπα του βράχου και είναι αδύνατον να ξεκολλήσει. Το μόνο που έχετε μαζί σας είναι λίγος δυναμίτης, όχι τόσο δυνατός για να ρίξει τα βράχια, αλλά αρκετός για να ανατινάξει τον παχουλό τουρίστα και να ανοίξει την δίοδο στους υπόλοιπους πέντε. 

Τι θα κάνατε; Νομιμοποιείται μια δολοφονία, για να σωθεί κάποιος άλλος; 

Σκεφτείτε το θέμα από την αντίθετη σκοπιά: 

Αν ήσαστε ο… παχουλός τουρίστας, κολλημένος στον βράχο, τι θα συμβουλεύατε τους άλλους πέντε να κάνουν; 

Moral Dilemma by PaintMyWorldRainbow

Ο βιολιστής και εμείς 

Μια μέρα ξυπνάτε σε ένα νοσοκομείο. Στο διπλανό κρεβάτι βρίσκεται ξαπλωμένος ένας διεθνούς φήμης βιολιστής που έχει διασωληνωθεί με εσάς μέσω διάφορων μηχανημάτων και καλωδίων. Σας αποκαλύπτεται πως έχετε απαχθεί από την Κοινότητα των Μουσικόφιλων, που σας ζητά να μείνετε συνδεδεμένος με τον μεγάλο μουσικό επί εννέα μήνες, αφού αυτός είναι ο μόνος τρόπος να παραμείνει ζωντανός και να θεραπευτεί. Δεν θα πάθετε απολύτως τίποτα, ενώ κανείς άλλος εκτός από εσάς δεν μπορεί να τον σώσει. 

Νιώθετε υποχρεωμένοι να το υπομείνετε; Θα ήταν πολύ γενναιόδωρο εκ μέρους σας αν το κάνατε αλλά δεν έχετε την υποχρέωση να μείνετε, ακόμη κι αν αυτό ισοδυναμεί με τον θάνατο αυτού του σημαντικού ανθρώπου. 

Η δημιουργός του διλήμματος αυτού, η φιλόσοφος Judith Thomson, πιστεύει πως η απάντηση είναι «όχι» αλλά σίγουρα δεν είναι η μόνη σωστή απάντηση........

Πηγή: www.in2life.gr

Moral Dilemma

«Η ζωή μου ο θάνατός σου»

Στην ταινία «Σκοτεινός Ιππότης», ο Τζόκερ καταλαμβάνει δύο πλοία, ένα που μεταφέρει βαρυποινίτες και ένα με συνηθισμένους ανθρώπους, και τους εφοδιάζει με δύο πυροκροτητές; 

Αν κάποια από τις δύο ομάδες αποφασίσει να πατήσει το κουμπί πρώτη, το άλλο πλοίο ανατινάζεται και σώζονται οι ίδιοι, ενώ αν δεν το πατήσει κανείς, και τα δύο πλοία γίνονται θρύψαλα.

Πηγή: www.in2life.gr

Χαμένος έτσι κι αλλιώς..

Στην αμερικάνικη ταινία αστυνομικού περιεχομένου Se7en (1995), σκηνοθέτης της οποίας είναι ο Ντέιβιντ Φίντσερ, παρακολουθούμε την προσπάθεια δύο αστυνομικών να εξιχνιάσουν μια σειρά από τελετουργικούς φόνους εμπνευσμένους από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. 

Το τέλος της ταινίας απεικονίζει το ηθικό δίλημμα του ντετέκτιβ Μιλς (Μπραντ Πιτ) : 

Να σκοτώσει τον ψυχοπαθή δολοφόνο που αποκεφάλισε την έγγυος γυναίκα του, υποκύπτοντας έτσι στο θανάσιμο αμάρτημα της οργής; Να επιτρέψει στο  δολοφόνο να θριαμβεύσει, αν και νεκρός και να ζήσει ο ίδιος την υπόλοιπη ζωή του παγιδευμένος στον άρρωστα παραμορφωμένο κόσμο του σχιζοφρενούς δολοφόνου; 

Αλλά πάλι θα μπορούσε να ζήσει χωρίς να εκδικηθεί το θάνατο της γυναίκας του και του αγέννητου παιδιού του; 

Πιεσμένος στα άκρα, ο Μιλς πυροβολεί τον Ντο στο κεφάλι και χαμένος στον κόσμο του περπατά αργά προς το κουτί που περιέχει το κεφάλι της συζύγου του.