Τα εν οίκω και εν δήμω: Η θυσία της Λυγερής στο Τραγούδι του γεφυριού της Άρτας: Παράλληλες αναγνώσεις

Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2013

Η θυσία της Λυγερής στο Τραγούδι του γεφυριού της Άρτας: Παράλληλες αναγνώσεις

Η θυσία της Λυγερής μας θυμίζει τη θυσία της Ιφιγένειας, (αρχαία ελληνική Μυθολογία) και τη θυσία του Ισαάκ (Παλαιά Διαθήκη)

Η θυσία της Ιφιγένειας

Ο Αγαμέμνονας είχε προκαλέσει την οργή της θεάς Αρτέμιδας σκοτώνοντας το ιερό ελάφι της, με αποτέλεσμα η θεά να προκαλέσει άπνοια και να μη μπορεί να αποπλεύσει ο στόλος των Αχαιών από την Αυλίδα για την Τροία. Ρώτησαν τον μάντη Κάλχα τι έπρεπε να κάνουν κι εκείνος απάντησε ότι η οργή της θεάς θα έφευγε μόνο αν ο Αγαμέμνων θυσίαζε τη θυγατέρα του, την Ιφιγένεια, η οποία τότε βρισκόταν στις Μυκήνες. Αρχικώς ο Αγαμέμνων αρνήθηκε να το πράξει, αλλά πιέσθηκε από τον Μενέλαο και τον Οδυσσέα, καθώς και οι μήνες περνούσαν, και κάλεσε την κόρη του με την πρόφαση ότι θα την αρραβώνιαζε με τον Αχιλλέα. Η Ιφιγένεια ήρθε στην Αυλίδα και τότε ο Αγαμέμνονας την παρέδωσε στον Κάλχα για να τη θυσιάσει στην Άρτεμη.
Την τελευταία όμως στιγμή η θεά λυπήθηκε την Ιφιγένεια, την άρπαξε από τον βωμό της θυσίας και έβαλε στη θέση της ένα ελάφι. Μετά οδήγησε την κόρη στην Ταυρίδα, όπου την έκανε ιέρειά της. Αυτή είναι η γνωστότερη μορφή του μύθου. Σε άλλες παραλλαγές αναφέρεται αντί της Αυλίδας η Βραυρώνα της Αττικής ως τόπος της θυσίας. Εκεί η θεά αντικατέστησε την Ιφιγένεια με αρκούδα, αλλά και η ίδια η κόρη τη στιγμή της θυσίας μεταμορφώθηκε σε ταύρο ή δαμάλι ή αρκούδα ή γριά και με αυτή τη μορφή εξαφανίσθηκε. Η εξαφάνισή της δικαιολογείται από το ότι οι παριστάμενοι έστρεψαν αλλού το βλέμμα τους για να μη δουν ένα τόσο μεγάλο έγκλημα. Ακόμα, υπάρχει η εκδοχή πως η θυσία έμεινε στη μέση όταν ξαφνικά εμφανίσθηκε ένας ταύρος ή δαμάλι ή ελάφι ή γριά. Τότε ο ιερέας, ερμηνεύοντας αυτό τον οιωνό, είπε ότι η θυσία δεν ήταν αναγκαία και ότι οι θεοί δεν συμφωνούσαν. Κι έτσι η Ιφιγένεια σώθηκε.

Πηγή: http://el.wikipedia.org

Στην τραγωδία του Ευριπίδη, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, η ηρωίδα συνειδητοποιώντας τη θέληση του στρατού, αποδεσμεύει τον Αχιλλέα από την υποχρέωση να την υπερασπιστεί, βλέπει το πατριωτικό νόημα της θυσίας της και οικειοθελώς προσφέρεται να δώσει τη ζωή της για το κοινό καλό. Να συγκρίνετε τη στάση της Ιφιγένειας με τη στάση της Λυγερής. Ποια συναισθήματα και ποιες αξίες συγκρούονται σε κάθε περίπτωση; Τι υπερισχύει;

Έχει αποφασιστεί ο θάνατός μου

Και θέλω να πεθάνω αρχοντικά

Να πνίξω την ταπείνωση, όλη η Ελλάδα – το πρώτο αγαθό μας –

Σε μένα ελπίζει,

Στα χέρια μου κρατώ την αναχώρηση των καραβιών

Και το χαλασμό της Τροίας

Στο χέρι μου είναι

Να την εκδικηθούμε την αρπαγή της Ελένης

- τον Πάρη, που την άρπαξε

Να μην αφήσουμε τους βάρβαρους ν΄αρπάζουν

Τις γυναίκες της ευτυχισμένης Ελλάδας.

Όλα αυτά ο θάνατός μου θα τα πετύχει

αυτό θα ΄ναι δόξα μου

και ευτυχία θα γίνει,

δεν πρέπει μόνο για τη ζωή μου να νοιάζομαι.

Για την Ελλάδα με γέννησες, όχι για σένα μόνο.

Χιλιάδες και χιλιάδες ασπιδοφραγμένοι Έλληνες

Χιλιάδες και χιλιάδες άλλοι με κουπιά

-αφού η πατρίδα αδικήθηκε

δέχονται και τολμούν να χαθούν για την πατρίδα

και να σταθώ εγώ ενάντια, για μια ψυχή και μόνη;

Άδικο είναι. Τι μπορούμε ν’ αντιτάξουμε;

Και να πω και το άλλο

Να μην μπλεχτεί σε πόλεμο ο Αχιλλέας με τους Αργείους

για μια γυναίκα.

Ο άντρας είναι πιο πολύτιμος κι από χίλιες

Κι αν είναι θέλημα της Άρτεμης το σώμα μου

Θ αντισταθώ εγώ η θνητή στο θέλημά της;

Εγώ το σώμα μου το δίνω στην Ελλάδα.

Θυσιάστε με· κουρσέψτε την Τροία

Αυτό θα ναι να με θυμούνται πάντα

Γάμος μου, παιδιά και δόξα μου αυτό θα ναι…

(Ευριπίδη, Ιφιγένεια Εν Αυλίδι, στ. 1385 – 1399, μτφρ. Κώστας Τοπούζης)

Jacques-Louis David 1819.

Η θυσία του Ισαάκ

Όταν ο Ισαάκ ήταν σε μικρή ηλικία, ο Κύριος θέλησε να δοκιμάσει την πίστη του Αβραάμ, να δει αν ήταν πάντα πρόθυμος στις εντολές του. Του έδωσε λοιπόν την εντολή ν' ανεβεί στο βουνό με το γιο του κι εκεί να προσφέρει τον Ισαάκ για θυσία.

Ο Αβραάμ ανταποκρίθηκε χωρίς δισταγμό και υπακούοντας στο θέλημα του Κυρίου, σηκώθηκε νωρίς το πρωί, πήρε μαζί του το γιο του τον Ισαάκ και ξεκίνησε για τον τόπο που του είπε ο Κύριος. Όταν έφτασαν εκεί ετοίμασε τα ξύλα, έδεσε το γιο του τον Ισαάκ και τον έβαλε στο θυσιαστήριο . Ύστερα άπλωσε το χέρι του και πήρε το μαχαίρι για να σφάξει το παιδί του. Αλλά ο άγγελος του Κυρίου του φώναξε από τον ουρανό και του είπε: «Αβραάμ, Αβραάμ! Ο Θεός είδε την πίστη σου. Μην απλώσεις χέρι στο παιδί και μην του κάνεις τίποτε, αλλά σφάξε αυτό το κριάρι, που είναι δεμένο στο βωμό».

Ο Αβραάμ κοίταξε τριγύρω και είδε ένα κριάρι έτοιμο για θυσία. Έτρεξε, το πήρε και το θυσίασε αντί για το γιο του.Έτσι λοιπόν δοκιμάστηκε και θριάμβευσε η μοναδική πίστη του Αβραάμ, που δε λογάριασε ούτε τον αγαπημένο του γιο, ότι πιο πολύτιμο είχε, μπροστά στο θέλημα του Θεού. Ο Αβραάμ με το να φτάσει να θυσιάσει το μοναδικό του παιδί έδειξε ότι εμπιστευόταν απόλυτα το Θεό που τον κάλεσε. Αλλά ο Θεός, από την αρχή κιόλας της σχέσης του με τον άνθρωπο, θέλει να καταργήσει μια για πάντα το φρικτό αυτό έθιμο. Γι’ αυτό υποδεικνύει στους ανθρώπους, που ένιωθαν την ανάγκη να θυσιάζουν στο Θεό τους να χρησιμοποιούν ζώα. Ο Θεός δε θέλει ανθρωποθυσίες όπως έκαναν οι ειδωλολάτρες στους ψεύτικους θεούς. Γι' αυτό στέλνει ένα κριάρι πού παίρνει τη θέση του Ισαάκ στο θυσιαστήριο.

http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh_Biblio/Oi_Patriarxes/H_istoria_tou_Isaak.htm

The Sacrifice of Isaac CARAVAGGIO (1573-1610)

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

Υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα που αφορά ένα μεγάλο σύνολο ανθρώπων

Μύθος Ιφιγένειας: δεν πνέει ούριος άνεμος με αποτέλεσμα τα πλοία των Αχαιών να μην μπορούν να αποπλεύσουν για την Τροία και να παραμένουν αγκυροβολημένα στην Αυλίδα.- Δημοτικό τραγούδι: μεγάλος αριθμός μαστόρων και μαθητάδων προσπαθούν να ολοκληρώσουν το χτίσιμο του γεφυριού, που ισοδυναμεί με την τιθάσευση της φύσης, ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετεί την επικοινωνία των ανθρώπων και τη μεταφορά των προϊόντων. Το γεφύρι όμως «Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ γκρεμιζόταν».

Τα "θύματα" είναι νεαρά άτομα (Λυγερή, Ιφιγένεια, Ισαάκ) που δεν ευθύνονται τα ίδια για το πρόβλημα που υπάρχει.
Έχουν στενή συγγενική σχέση με το "θύτη": η Ιφιγένεια είναι κόρη του Αγαμέμνονα, η Λυγερή γυναίκα του Πρωτομάστορα, ο Ισαάκ γιος του Αβραάμ.
Αγνοούν ότι πρόκειται να "θυσιαστούν" (τραγική ειρωνεία). Αντιθέτως πηγαίνουν στον τόπο της θυσίας με καλή διάθεση και για καλό σκοπό (η Ιφιγένεια για να παντρευτεί τον Αχιλλέα, όπως της μήνυσε σε γράμμα ο πατέρας της και η Λυγερή για να συναντήσει τον καλό της, ο Ισαάκ για να βοηθήσει τον πατέρα του στη θυσία)
Οι "θύτες" είναι σημαντικά πρόσωπα (Αγαμέμνονας: Αρχιστράτηγος των Αχαιών – Πρωτομάστορας: Ο επί κεφαλής του έργου – Ο Αβραάμ: Πατριάρχης των Εβραίων)
Στο τέλος αποδέχονται τη Μοίρα τους.
Κάποια υπεράνθρωπη δύναμη (η θεά Άρτεμη, το πουλί ως φορέας του Υπερφυσικού) απαιτεί τη θυσία.
Η Ιφιγένεια και ο Ισαάκ σώζονται και στη θέση τους θυσιάζεται ένα ζώο (ελάφι, κριάρι).