Εκδοχές του μύθου της Ελένης
Ηρόδοτος, Ιστορίαι 2.112-113: Η Ελένη στην Αίγυπτο: η εκδοχή των Αιγυπτίων ιερέων
[112] Τον Φερώ, μου είπαν, τον διαδέχθηκε στην βασιλεία κάποιος από τη Μέμφιδα, που τ’ όνομά του στα ελληνικά είναι Πρωτεύς· στη Μέμφιδα υπάρχει σήμερα τέμενος αυτού του Πρωτέα, όμορφο και πολύ ωραία στολισμένο, το οποίο βρίσκεται στα νότια του Ηφαιστείου· γύρω στο τέμενος κατοικούν Φοίνικες από την Τύρο, και όλη αυτή η περιοχή ονομάζεται Στρατόπεδο των Τυρίων. Στο τέμενος μάλιστα του Πρωτέα υπάρχει ιερό που ονομάζεται της Ξένης Αφροδίτης· και συμπεραίνω ότι το ιερό αυτό είναι της Ελένης του Τυνδάρεω, τόσο επειδή έχω ακούσει το λεγόμενο ότι η Ελένη έμεινε κοντά στον Πρωτέα, όσο και επειδή, κυριότερα, το ιερό έχει το όνομα της Ξένης Αφροδίτης: γιατί απ’ όσα άλλα ιερά της Αφροδίτης υπάρχουν, κανένα δεν ονομάζεται της Ξένης.
[113] Όταν τους ρώτησα πάντως, οι ιερείς μου είπαν ότι τα σχετικά με την Ελένη έγιναν ως εξής: ο Αλέξανδρος άρπαξε την Ελένη από τη Σπάρτη και έβαλε πλώρη για τον τόπο του, όταν όμως βρέθηκε στο Αιγαίο, ενάντιοι άνεμοι τον έριξαν στο αιγυπτιακό πέλαγος, και από εκεί, καθώς οι άνεμοι δεν σταματούσαν, έφτασε ο Αλέξανδρος στην Αίγυπτο, και συγκεκριμένα στο σήμερα λεγόμενο Κανωβικό στόμιο του Νείλου και στα παστωτήρια· στην ακτή λοιπόν υπήρχε —αυτό που υπάρχει και σήμερα— ιερό του Ηρακλή, όπου αν καταφύγει οποιουδήποτε ανθρώπου ο δούλος και βάλει απάνω του ορισμένα ιερά σημάδια αφιερώνοντας έτσι τον εαυτό του στον θεό, κανένας δεν επιτρέπεται να τον αγγίξει. Από την αρχή του ως τις ημέρες μου ο νόμος αυτός συνεχιζόταν απαράλλακτος. Το λοιπόν, μερικοί υπηρέτες του, μαθαίνοντας τον νόμο που υπήρχε σχετικά με το ιερό και θέλοντας να του κάνουν κακό, πρόδωσαν την πίστη τους στον Αλέξανδρο, κατέφυγαν ικέτες στον θεό και εξιστόρησαν όλα τα σχετικά με την Ελένη καθώς και την αδικία προς τον Μενέλαο· τις κατηγορίες αυτές μάλιστα τις διατύπωσαν τόσο στους ιερείς όσο και στον φύλακα του στομίου, που το όνομά του ήταν Θώνις.
[113] Όταν τους ρώτησα πάντως, οι ιερείς μου είπαν ότι τα σχετικά με την Ελένη έγιναν ως εξής: ο Αλέξανδρος άρπαξε την Ελένη από τη Σπάρτη και έβαλε πλώρη για τον τόπο του, όταν όμως βρέθηκε στο Αιγαίο, ενάντιοι άνεμοι τον έριξαν στο αιγυπτιακό πέλαγος, και από εκεί, καθώς οι άνεμοι δεν σταματούσαν, έφτασε ο Αλέξανδρος στην Αίγυπτο, και συγκεκριμένα στο σήμερα λεγόμενο Κανωβικό στόμιο του Νείλου και στα παστωτήρια· στην ακτή λοιπόν υπήρχε —αυτό που υπάρχει και σήμερα— ιερό του Ηρακλή, όπου αν καταφύγει οποιουδήποτε ανθρώπου ο δούλος και βάλει απάνω του ορισμένα ιερά σημάδια αφιερώνοντας έτσι τον εαυτό του στον θεό, κανένας δεν επιτρέπεται να τον αγγίξει. Από την αρχή του ως τις ημέρες μου ο νόμος αυτός συνεχιζόταν απαράλλακτος. Το λοιπόν, μερικοί υπηρέτες του, μαθαίνοντας τον νόμο που υπήρχε σχετικά με το ιερό και θέλοντας να του κάνουν κακό, πρόδωσαν την πίστη τους στον Αλέξανδρο, κατέφυγαν ικέτες στον θεό και εξιστόρησαν όλα τα σχετικά με την Ελένη καθώς και την αδικία προς τον Μενέλαο· τις κατηγορίες αυτές μάλιστα τις διατύπωσαν τόσο στους ιερείς όσο και στον φύλακα του στομίου, που το όνομά του ήταν Θώνις.
[πηγή: Ηροδότου Ιστορίαι, τόμ. 2 Ευτέρπη, Θάλεια, εισ. – μτφ. – σχόλ. Λ. Ζενάκος, Αθήνα, Γκοβόστης 1992]
Ευριπίδη, Ελένη, στ. 50-62: Στην Τροία ήταν το είδωλο της Ελένης, ενώ η ίδια βρισκόταν στην Αίγυπτο
[....] Εγώ βραβείο
παλικαριάς στους Έλληνες και Τρώες
ποτέ δεν ήμουν, ήταν τ' όνομά μου.
Mε πήρε στις πτυχές ο Ερμής του αιθέρα
και σκεπασμένη σε θαμπή νεφέλη
–δε μ' άφησε χωρίς φροντίδα ο Δίας–
μ' έφερε στου Πρωτέα εδώ τα σπίτια,
κρίνοντας πως αυτός απ' όλους ήταν
πιο γνωστικός κι αγνό το γάμο μου έτσι
για το Μενέλαο θα κρατούσα. Tώρα
βρίσκομαι εδώ κι ο δόλιος μου άντρας πήγε
μαζεύοντας στρατό, στης Τροίας τα κάστρα
ζητώντας να με πάρει πίσω. [...]
παλικαριάς στους Έλληνες και Τρώες
ποτέ δεν ήμουν, ήταν τ' όνομά μου.
Mε πήρε στις πτυχές ο Ερμής του αιθέρα
και σκεπασμένη σε θαμπή νεφέλη
–δε μ' άφησε χωρίς φροντίδα ο Δίας–
μ' έφερε στου Πρωτέα εδώ τα σπίτια,
κρίνοντας πως αυτός απ' όλους ήταν
πιο γνωστικός κι αγνό το γάμο μου έτσι
για το Μενέλαο θα κρατούσα. Tώρα
βρίσκομαι εδώ κι ο δόλιος μου άντρας πήγε
μαζεύοντας στρατό, στης Τροίας τα κάστρα
ζητώντας να με πάρει πίσω. [...]
Ο μύθος της Ελένης κατά τον λυρικό ποιητή, Στησίχορο
Στησίχορος
οὐκ ἔστ' ἔτυμος λόγος (11D, 62P)
οὐκ ἔστ' ἔτυμος λόγος (11D, 62P)
οὐκ ἔστ΄ ἔτυμος λόγος οὗτος͵
οὐδ΄ ἔβας ἐν νηυσὶν ἐυσσέλμοις
οὐδ΄ ἵκεο πέργαμα Τροίας͵
οὐδ΄ ἔβας ἐν νηυσὶν ἐυσσέλμοις
οὐδ΄ ἵκεο πέργαμα Τροίας͵
δεν αληθεύει αυτή η ιστορία·
ούτε σε καράβια καλοσκάμνιστα
μπήκες εσύ ποτέ, ούτε έφτασες
στης Tροίας την ακρόπολη.
ούτε σε καράβια καλοσκάμνιστα
μπήκες εσύ ποτέ, ούτε έφτασες
στης Tροίας την ακρόπολη.
INK
Δεν είν' αληθινός αυτός ο λόγος.
Δεν μπήκες στα καλόστρωτα καράβια.
Δεν έφθασες στα Πέργαμα της Tροίας!
Δεν μπήκες στα καλόστρωτα καράβια.
Δεν έφθασες στα Πέργαμα της Tροίας!
Σ. Mενάρδος
Δεν είναι αληθινός αυτός ο λόγος·
Δε μπήκες στα καλοφτιασμένα τα καράβια,
Mήτε στα κάστρα πήγες της Tρωάδας.
Δε μπήκες στα καλοφτιασμένα τα καράβια,
Mήτε στα κάστρα πήγες της Tρωάδας.
H. Bουτιερίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου