Ραψωδία Α΄ 494 – 612, Σκηνές από τον Όλυμπο

 Ο Δίας κάνει το χατήρι της Θέτιδος from TroikosPolemos on Vimeo.

  Δομή

Στ. 494 – 533: ικεσία Θέτιδας – υπόσχεση Δία

Στ. 534 – 571: φιλονικία Δία – Ήρας

Στ. 572 – 601: συμφιλιωτική παρέμβαση Ηφαίστου

Στ. 602 – 612: το συμπόσιο των θεών

H Θέτιδα ικετεύει το Δία , πίνακας του Jean-Auguste-Dominique Ingres, 1811

 

Η βουλή του Δία

Η υπόσχεση του Δία στη Θέτιδα να δικαιώσει τον Αχιλλέα δίνοντας νίκες στους Τρώες επιβεβαιώνεται από: την προβολή της παντοδυναμίας του Δία ,την ανυποχώρητη στάση του στη λογομαχία με την Ήρα και αποτελεί μαζί με το θυμό του Αχιλλέα τον πυρήνα και τις κινητήριες δυνάμεις του έπους.

Anton Losenko, 1769, Δίας και Θέτιδα

 

Στ. 529-531:Το επιβλητικό νεύμα (κούνημα της κεφαλής προς τα κάτω) του Δία, με το οποίο συντονίζεται και ο ίδιος ο μέγας Όλυμπος, ενέπνευσε, σύμφωνα με το Στράβωνα, το γλύπτη Φειδία στην απόδοση της μορφής του θεού  στο χρυσελεφάντινο άγαλμά του στην Ολυμπία.

 

   

 

Η οργάνωση της κοινωνίας των θεών – η σχέση της με την κοινωνία των ανθρώπων

Στ. 535 – 537: σεβασμός των θεών στο μεγαλείο του Δία, προσπάθεια ιεράρχησης των Ολυμπίων που καθρεφτίζει την αυστηρή ιεραρχική τάξη και πατριαρχική δομή της κοινωνίας της εποχής. Συγκεκριμένα: Δίας = βασιλιάς – πατέρας, ολύμπιοι θεοί = ευγενείς/ σύμβουλοι – αδελφοί, μεγάλοι γιοι, παρακατιανές θεότητες = λαός – υπόλοιπα μέλη οικογένειας.

Ανθρωπομορφισμός – σχέσεις θεών

• Ο Δίας ικανοποιεί το αίτημα της Θέτιδας όχι από πρόθεση να αποδώσει δικαιοσύνη, ούτε από υποχρέωση , αλλά για να μη την ταπεινώσει (στ. 517) με την άρνησή του. 
• Η καχύποπτη – εριστική σύζυγος προκαλεί τον αυταρχικό – δεσποτικό σύζυγο και τελικά υποτάσσεται με την απειλή ξυλοδαρμού.
• Η ικεσία, η συμβουλή, ο γλυκός λόγος, το παράδειγμα ως πειστικό μέσο, ο εξευμενισμός και η τιμωρία έχουν τη θέση τους στη ζωή των θεών.
• Αντικείμενα – συνήθειες: ποτήρι, κρατήρας – ποτό, συμπόσιο, κιθάρα, κρεβάτι – ύπνος.

 

Η συμφιλιωτική παρέμβαση Ηφαίστου

Διασκεδάζει την τεταμένη ατμόσφαιρα με εναλλαγή:

α) σοβαρότητας

• Θεωρεί τα ανθρώπινα προβλήματα  ασήμαντα να ταράξουν τη μακαριότητα των θεών.
• Συμβουλεύει τη μητέρα του να υποταχθεί επιβεβαιώνοντας τη δύναμη του Δία.
• Υπενθυμίζει ως μέσο πειθούς το προσωπικό του πάθημα.
• Κερνάει τη μητέρα του και τους άλλους θεούς .

β) κωμικών στοιχείων

• εικόνες επιχειρημάτων(στ. 580 –581 κ΄588) και προσωπικού παθήματος( στ. 591 – 594)
• η εικόνα του χωλού οινοχόου σε αντίθεση με τα γνωστά σύμβολα αρμονίας

 

Αντιστοιχίες σκηνής στον Όλυμπο – αγοράς Αχαιών

Ομοιότητες:

• Πραγματοποιούνται μετά από ικεσία
• Έχουν κέντρο μια σύγκρουση
• Ο ανώτερος ιεραρχικά επικρατεί, ο κατώτερος υποχωρεί  
•  Έχουν ύφος απειλητικό, εριστικό
•  Κεντρικό τους θέμα η τιμή του Αχιλλέα
• Στην κορύφωση της όξυνσης σημειώνεται συμφιλιωτική παρέμβαση
•  Οι υπόλοιποι (στρατός – θεοί ) παρακολουθούν βουβοί

Διαφορές:

• Αποτελεσματικότερη η παρέμβαση του Ηφαίστου από του Νέστορα
• Μερική υποχώρηση Αχιλλέα – ολοκληρωτική υποχώρηση Ήρας
• Μεγαλύτερη διάρκεια, άσχημη έκβαση – σύντομη διάρκεια, χαρούμενη έκβαση

 

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Παίζει σωστά το ρόλο της η Θέτιδα σαν μάνα ενός αδικημένου παιδιού; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
2. Ποιά από τις παραπάνω ζωγραφικές αναπαραστάσεις της ικεσίας της Θέτιδας ανταποκρίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια στην ομηρική περιγραφή (στ.499 - 503)
3. Να σχολιάσετε την α) αρχική αντίδραση του Δία στο   αίτημα της Θέτιδας (τι τον δυσκόλευε;) και β) την τελική του συγκατάθεση (γιατί την έδωσε;). Να λάβετε υπόψη σας και τις πληροφορίες που μας δίνει το παράλληλο κείμενο τηςσελίδας 44 του βιβλίου σας.
4. Αφού λάβετε υπόψη σας τους λόγους για τους οποίους ο Δίας αποφασίζει να δικαιωθεί ο Αχιλλέας, να συγκρίνετε τη στάση των θεών της Ιλιάδας με κείνη των θεών της Οδύσσειας στην απόφαση να δικαιωθεί ο Οδυσσέας.
5. Να περιγράψετε με λίγα λόγια την εικόνα των στίχων 534-536. Με ποιον εκφραστικό τρόπο αποδίδει ο ποιητής την εικόνα και τι θέλει να δηλώσει μ’ αυτήν;
6. Ποια χαρακτηριστικά συνθέτουν την εικόνα της Ήρας στην ενότητα αυτή;
7. Ποια στοιχεία αφηγηματικής τεχνικής διακρίνετε στο παράδειγμα που φέρνει ο Ήφαιστος από το παρελθόν και τι πετυχαίνει ο ποιητής με τη χρήση τους;