«Τι είναι τούτο το ωραίο», Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας

Πόσες όψεις έχει το Ωραίο;

Αμέτρητες, όσες και οι ανθρώπινες αισθητικές αντιλήψεις δια μέσω των αιώνων. Αυτή τη διαρκή αναζήτηση και αισθητική αποτύπωση του ωραίου στα υλικά δημιουργήματα του ανθρώπου παρουσιάζει η νέα περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας, με τίτλο «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου»

Πρόκειται για την ολοκλήρωση της εκθεσιακής τριλογίας που πραγματοποίησε το Μουσείο για να τιμήσει την ιστορία των 150 χρόνων από τη θεμελίωση του κτιρίου του (1866-2016), ξεκινώντας το 2015 με το «Ένα όνειρο ανάμεσα σε υπέροχα ερείπια... Περίπατος στην Αθήνα των περιηγητών 17ος - 19ος αιώνας» και αμέσως μετά με τις «Οδύσσειες».

Η έκθεση παρουσιάζει 340 αρχαία έργα από τις Συλλογές του μουσείου, που χρονολογούνται από τη νεολιθική περίοδο ως την ύστερη αρχαιότητα.

«Το μουσειολογικό αφήγημα αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη που αποκαλύπτουν σταδιακά το ωραίο ως μια διαρκώς εξελισσόμενη πραγματικότητα: ως καλλιτεχνική έκφραση, ερωτική έμπνευση, θέση και αντίθεση, και ακόμη ως διανοητικό αγώνα, ατομικό ή συλλογικό, προς την ελευθερία και την αυτογνωσία»

Μαρία Λαγογιάννη, διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

(©:Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)

«Αιώνια αισθητική»

Η εισαγωγή, που έχει τίτλο «Αιώνια αισθητική», παρουσιάζει επιλεγμένα αντικείμενα της καθημερινότητας που καταγράφουν τις συνεχείς εναλλαγές και τις διαφορετικές εκφράσεις αισθητικής στην ανθρώπινη διαχρονία. 

Επιζητώντας να σφραγίσει με το δικό του εκφραστικό τρόπο τα αντικείμενα που τον περιβάλλουν,  ο άνθρωπος πειραματίζεται με διαφορετικές ύλες, αναζητεί νέες φόρμες, εφαρμόζει πρωτοποριακές τεχνικές, σχεδιάζει εναλλακτικούς τρόπους διακόσμησης, δημιουργεί νέους ρυθμούς.

Στα χέρια επιδέξιων τεχνιτών οι διάφοροι τύποι αγγείων και τα αμέτρητα ωφέλιμα σκεύη μετατρέπονται πολλές φορές σε θαυμαστά έργα τέχνης. Χρυσά διακοσμημένα κύπελα, αργυρά και χάλκινα αριστουργηματικά σκεύη,  αγγεία από πηλό, αλάβαστρο και στεατίτη,  αναρίθμητες εναλλαγές από ύλες, σχήματα και χρώματα, συνθέτουν το προοίμιο της έκθεσης αποκαλύπτοντας στα μάτια του θεατή μια γοητευτική εικόνα για τις αμέτρητες εκδοχές του ωραίου, σαν μια αισθητική αιώνων στην κοσμοθεωρία του Ηράκλειτου που μιλά για τη διαρκή μεταβολή του κόσμου και την αρμονία των διαφορών. 

Η ενότητα ξεκινά με μια πανέμορφη ανάγλυφη γυναικεία προτομή από τη Μήλο (μέσα του 5ου αι. π. Χ.): Τα μαλλιά της - σίγουρα μακριά - είναι μαζεμένα προσεκτικά μέσα σε σάκο, ο οποίος πέφτει βαρύς προς τα κάτω, κόμμωση που δείχνει την έμφυτη επιθυμία κάθε ανθρώπου να τονίσει, αν μη τι άλλο, την ομορφιά του.

Μαρία Λαγογιάννη - Γεωργαράκου, διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Τμήμα μαρμάρινου δίσκου με ανάγλυφη γυναικεία κεφαλή, πιθανώς η Αφροδίτη. 

Από τη Μήλο. Γύρω στο 460-450 π.Χ.

Ραμφόστομη μαστοπρόχους με ανθρωπόμορφα και πτηνόμορφα στοιχεία που αποδίδονται γραπτά ή πλαστικά. Ακρωτήρι Θήρας, 16ος αι. π.Χ.

Χάλκινο κάτοπτρο αργειακού εργαστηρίου, περ. 460 - 450 π.Χ

Πυξίδα με τέσσερα άλογα στο πώμα. Από το νεκροταφείο του Κεραμεικού στην Αθήνα, 

750 - 735 π.Χ

Λήκυθος με προτομή Αφροδίτης αναδυομένης. Από την Τανάγρα Βοιωτίας, 400 - 375 π.Χ. Η θεά παριστάνεται ολοστόλιστη, με πλούσιο περιδέραιο στο λαιμό, ενώ στα μαλλιά της φέρει φαρδύ στεφάνι, που σώζει ίχνη χρώματος. 

Πήλινο ειδώλιο έρωτα από τη Μύρινα της Μ. Ασίας, 2ος αι. π.Χ 

Ο φτερωτός Έρωτας φοράει περίαμμα – φυλακτό χιαστί στον άνω κορμό.

«Το ωραίο και το επιθυμητό»

Το δεύτερο μέρος, που ονομάζεται «Το ωραίο και το επιθυμητό», επιχειρεί μια ουσιαστική προσέγγιση στις αισθητικές προτιμήσεις των αρχαίων κοινωνιών, με βάση όσα αποκαλύπτουν οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι για την ομορφιά, αλλά και τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Η αρχαία ελληνική ιδεολογία για την ομορφιά και η σύνδεσή της με τον έρωτα παρουσιάζονται ως δύο σκηνογραφημένα επεισόδια και αναπτύσσονται με τη βοήθεια μιας κεντρικής νησίδας που σχηματίζει δύο σταθμούς.  

«Οὐκ ἔστιν ἂνευ Ἒρωτος  Άφροδίτη»

Πλάτωνος, Συμπόσιον, 180d.

Στον πρώτο σταθμό, η Αφροδίτη υποδέχεται τον επισκέπτη με τη μορφή ενός μαρμάρινου αγάλματος. Ημίγυμνη, με το ιμάτιο τυλιγμένο στους γλουτούς, η θεά συνοδεύεται από ένα μικρό μαρμάρινο άγαλμα που παριστάνει έναν κοιμώμενο Έρωτα.

Στη Θεογονία του Ησίοδου ο Έρωτας, «ο πιο ωραίος ανάμεσα στους αθάνατους θεούς» εμφανίζεται μαζί με την «πλατύστερνη Γη» αμέσως μετά το Χάος. Για την Πλατωνική Διοτίμα, ο Έρωτας γεννήθηκε στα γενέθλια της Αφροδίτης και επειδή από τη φύση του είναι ερωτευμένος με το κάλλος, ακολουθεί παντοτινά την ωραία θεά.

Μαρμάρινο άγαλμα Αφροδίτης στον τύπο των Συρακουσών. 

Βρέθηκε στις Βάιες της Κάτω Ιταλίας και ανήκε στην συλλογή του λόρδου Hope. Έργο του 2ου αιώνα μ.Χ (το πρωτότυπο ανάγεται στον 4ο αιώνα π.Χ.) Η Αφροδίτη όρθια και ημίγυμνη συγκρατεί με το αριστερό της χέρι το πλούσια πτυχωμένο ιμάτιο που τυλίγεται γύρω από τους γλουτούς της. Ο λαιμός, το κεφάλι και το δεξί χέρι έχουν συμπληρωθεί από τον διάσημο γλύπτη του νεοκλασικισμού Antonio Canova (1757 - 1822).

Στο δεύτερο σταθμό ο θεατής καλείται να παρακολουθήσει ένα προσφιλή μύθο της αρχαιότητας. Με αφορμή το χρυσό μήλο που ρίχνει η Έρις στους γάμους του Πηλέα και της Θέτιδας ξεκινά με εντολή του Δία, ο αγώνας ανάμεσα στην Ήρα, την Αφροδίτη και την Αθηνά για τα πρωτεία της ομορφιάς. 

Την κρίση του Πάρη υπαινίσσεται ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο της Αφροδίτης. Η θεά παριστάνεται με λεπτό χιτώνα που αφήνει ακάλυπτο το αριστερό στήθος, ενώ στο αριστερό της χέρι κρατά το μήλο της βράβευσης.

Αττικό ερυθρόμορφο επίνητρο, γύρω στο 425 π.Χ. 

 Έργο του «Ζωγράφου της Ερέτριας»

Αριστουργηματικό έργο του αττικού ερυθρόμορφου ρυθμού, που διακοσμείται με μια μοναδική εικονιστική παράσταση. Το επίνητρο ήταν ιδιότυπο τροχήλατο σκεύος, που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες για το ξέσιμο του μαλλιού, τοποθετώντας το επάνω στο γόνατό τους. 

Στο πρόσθιο μέρος του, δηλαδή στο σημείο που ακουμπούσε στο γόνατο, φέρει ανάγλυφη προτομή γυναίκας, πιθανώς της Αφροδίτης. Στις δύο πλευρές του εικονίζονται σκηνές γυναικωνίτη: στη μία, η νύφη Άλκηστις ως νύφη ανάμεσα στις φίλες της και στην άλλη η Αρμονία, ο Έρως, η Ήβη, και η Αφροδίτη. Στη ζώνη επάνω από την ανάγλυφη προτομή εικονίζεται η αρπαγή της Θέτιδας από τον Πηλέα.

Τα «μυστικά» Αφροδίτης

Στην ίδια ενότητα παρουσιάζονται δυο χρυσά τεχνουργήματα, μια ζώνη και ένα διάδημα. Μοναδικά έργα τέχνης, συντρόφεψαν τη ζωή και το θάνατο δύο γυναικών που ήξεραν να ακολουθούν τις επιταγές και τα «μυστικά» Αφροδίτης.

Χρυσή ζώνη (Συλλογή Ελένης και Αντωνίου Σταθάτου)

Χρυσή ζώνη στολισμένη με φύλλα, ποικίλα άνθη και καρπούς. Ανάμεσά τους μέλισσες, κάμπιες, πουλιά. Στην πόρπωση δελφίνια. Χρωματιστό σμάλτο, γρανάτες, κορναλίνες και γυαλί συμπληρώνουν τη διακόσμηση. Από τον λεγόμενο «Θησαυρό του Καρπενησίου».  2ος αι. π.Χ.

Χρυσό διάδημα (Συλλογή Ελένης και Αντωνίου Σταθάτου) 

Ελληνιστική περίοδος, Τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.

Χρυσό διάδημα με ανθοφόρες βλαστόσπειρες και στο μέσο ηράκλειον άμμα με τον Έρωτα. Το κεντρικό τμήμα του διαδήματος καλύπτεται από τον κόμβο του Ηρακλή. Στο κέντρο του κόμβου παριστάνεται ένας γυμνός φτερωτός Έρωτας. Στα πίσω άκρα του λεπτεπίλεπτου αυτού διαδήματος δύο θηλιές χρησίμευαν για την πρόσδεσή του στο κεφάλι.Από τον λεγόμενο «Θησαυρό της Δημητριάδος». [ 325-300 π.Χ.]

«Χρη καλλωπίζεσθαι....»

Ευφάνταστα ενδύματα, περίτεχνες κομμώσεις και εντυπωσιακά κοσμήματα που ξεκινούν από την Αρχαιότερη Νεολιθική Περίοδο (6500-5800 π.Χ.) και φθάνουν μέχρι τους ιστορικούς χρόνους αποκαλύπτουν δίπλα στη δημιουργικότητα μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη αισθητική.

«Οτιδήποτε χρησιμοποιείται σήμερα σε σχέση με τον γυναικείο καλλωπισμό θα το βρείτε και στην αρχαιότητα», είπε με έμφαση η κ. Λαγογιάννη, δίνοντας τα αρχαία παραδείγματα του μέικ απ (λευκός μόλυβδος ή μηλία γη και κιμωλία), του προϊόντος για λαμπερή επιδερμίδα (κροκοδειλέα, δηλαδή περιττώματα κροκόδειλου), της αντιρυτιδικής κρέμας (λίπος ή γάλα γαϊδούρας) και του ρουζ (πέταλα από λουλούδια), τονίζοντας, με τον τρόπο αυτό, τη διαχρονία και την αισθητική σταθερά κάποιων πραγμάτων. 

Χρυσά στρεπτά ελάσματα από τις Μυκήνες, 14ος – 13ος αι. π.Χ. (αριστερά στη φωτογραφία)

Με ελάσματα αυτού του τύπου, πολύχρωμες χάντρες, κορδέλες και δίχτυα, οι Μυκηναίες αριστοκράτισσες έπλεκαν τα πλούσια μαλλιά τους.

Μοναδική πλαστική γυναικεία κεφαλή από ασβεστοκονίαμα, μορφή θεάς ή σφίγγας, από τα ελάχιστα δείγματα της μυκηναϊκής μεγάλης πλαστικής. 

Τα χαρακτηριστικά του επιβλητικού προσώπου, με την έντονη έκφραση, τονίζονται με ζωηρό κόκκινο ή μαύρο χρώμα και διακρίνονται στιγμορόδακες στα μάγουλα και το πηγούνι. Η μορφή φέρει πώλο (κάλυμμα κεφαλής) και στο μέτωπο διακρίνονται οι βόστρυχοι της κόμμωσης. Από την περιοχή του Θρησκευτικού Κέντρου της ακρόπολης των Μυκηνών. 13ος αι. π.Χ.

Μαρμάρινη γυναικεία κεφαλή στη μορφή θεατρικού προσωπείου. Τέλη 1ου αι. μ.Χ. Τα μαλλιά σχηματίχουν στεφάνη γύρω από το πρόσωπο, που περιβάλλεται από πυκνούς σφιχτούς βοστρύχους. Η επιδερμίδα είναι γυαλισμένη. Τα ανάγλυφα φρύδια τονίζονται με χρώμα. Τα μάτια ήταν ένθετα. Οι ίριδες ήταν ίσως από υαλόμαζα.

Η ενότητα εμπλουτίζεται με μια έκπληξη, που παρουσιάζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο και η οποία εμβαθύνει τη βιωματική εμπειρία του επισκέπτη. 

Στα ανακτορικά αρχεία των πινακίδων της Γραμμικής γραφής Β, περιέχονται πολύτιμες πληροφορίες για αρωματικά έλαια σε ρευστή ή παχύρρευστη μορφή που παρασκευάζονταν με βάση το ελαιόλαδο και μετέφεραν στους χρήστες τους τη μυρωδιά φυτών και βοτάνων, όπως του κύπειρου, του φασκόμηλου, του κορίανδρου και του τριαντάφυλλου. 

Για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο ευρύ κοινό τρία αρωματικά έλαια, που έχουν παρασκευαστεί ακολουθώντας την αρχαία διαδικασία του βρασμού, με βάση τα συστατικά που αναγράφονται στις πινακίδες της Γραμμικής γραφής Β.

Το ένα από τα τρία αρχαία αρώματα που παρασκευάστηκαν στα εργαστήρια Κορρές ονομάστηκε «Ρόδο Αφροδίτης». Πρόκειται για την πρώτη κατασκευή αρχαίου αρώματος στην Ελλάδα, με βάση τις αρχαίες πηγές, που έχει ως συστατικά το αγριέλαιο, το φυτό κύπειρο (όπως ειπώθηκε στη συνέντευξη το βρήκαν στην Αμοργό), τη ρίζα του φυτού αλκάνα και πέταλα από τριαντάφυλλα.

«Προβάλλοντας το σώμα»

«Προβάλλοντας το σώμα» είναι ο τίτλος της τρίτης ενότητας που παρακολουθεί την έκφραση του ωραίου στην εικαστική απόδοση του ανθρώπινου σώματος από τη νεολιθική περίοδο μέχρι τους ιστορικούς χρόνους. Παρουσιάζονται ειδώλια νεολιθικά, κυκλαδικά, μυκηναϊκά, τμήμα από μυκηναϊκή τοιχογραφία της Τίρυνθας, ελεφάντινα έργα μικρογλυπτικής, σφραγιστικά δακτυλίδια, αλλά και επιλεγμένα γλυπτά που δείχνουν, εν συντομία, την εξέλιξη της γλυπτικής, αλλά και τις φιλοσοφικές και αισθητικές θεωρίες της αρχαιότητας. 

Σ’ όλους τους πολιτισμούς η απόδοση του σώματος επιχειρεί να ενσωματώσει τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις που διαμορφώνει ο άνθρωπος για τον εαυτό του και τη θέση του στον κόσμο.

• Στις προϊστορικές κοινωνίες του ελλαδικού χώρου, το σώμα προβάλλεται ως σύνολο πεποιθήσεων στενά συνδεδεμένων με τη φύση. 
• Στη νεολιθική περίοδο κυριαρχούν οι γυμνές εύσαρκες γυναικείες μορφές σε λίθο και πηλό.
• Στον Κυκλαδικό πολιτισμό αναδύεται ένας αφαιρετικός τύπος γυμνών μαρμάρινων γυναικείων και ανδρικών ειδωλίων. 
• Ανάλογες συμβολιστικές εικόνες απαντούν στα πολύμορφα έργα του Μινωικού, Θηραϊκού και Μυκηναϊκού κόσμου, που αποδίδουν τις γυναίκες ντυμένες με πλούσιο και συχνά γυμνό στήθος και τους άντρες ντυμένους ή ημίγυμνους με το χαρακτηριστικό ζώμα.
• Τα χάλκινα ειδώλια της γεωμετρικής περιόδου αντικατοπτρίζουν το πνεύμα της ηρωικής εποχής.
• Στους αρχαϊκούς χρόνους οι αναζητήσεις οδηγούν στη γέννηση της μεγάλης πλαστικής με τα στιβαρά κορμιά των γυμνών κούρων και τις ντυμένες, γεμάτες χάρη, κόρες.
• Στην κλασική εποχή το μέτρο, ο κανόνας και η αρμονία κυριαρχούν. Στα έργα γλυπτικής σμιλεύεται η αιώνια ομορφιά και η νιότη, η σύμμετρη ανάπτυξη πνεύματος και μορφής. 
• Ακολουθεί ο ρεαλισμός του σώματος με τις έντονες κινήσεις και το εκρηκτικό πάθος των ελληνιστικών χρόνων.
• Από τα τέλη του 2ου αι. π.Χ και σ’ όλη τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων η τέχνη αντλεί συχνά έμπνευση και καθοδήγηση από τα κλασικά πρότυπα.

Θραύσματα τοιχογραφικής σύνθεσης από την Ακρόπολη της Τίρυνθας, 13ος αι. π.Χ. 

Άνδρες ή γυναίκες με μακρύ ένδυμα, εποχούμενοι σε άρμα, αναπαράγουν τα πρότυπα της εκλέπτυνσης του μυκηναϊκού ανακτορικού κόσμου με τη λευκότητα του δέρματος και τις κομμώσεις τους. 

Πήλινο ομοίωμα δεξιού σανδαλοφόρου ποδιού από την Κρήτη, 575 - 550 π.Χ. 

Ο ιμάντας του κοσμείται με ανθέμιο.

Πήλινο ειδώλιο από τη Σμύρνη Μ. Ασίας, 175 - 150 π.Χ. 

Το χέρι της γυναίκας ακουμπά νωχελικά στο γοφό, ενώ ο χιτώνας αποκαλύπτει τον ώμο σαγηνεύοντας το θεατή. 

Πήλινο ειδώλιο ημίγυμνης Αφροδίτης από την Ερέτρια. 3ος αι. π.Χ. 

Κρατά «πτυκτό κάτοπτρο» και κάθεται σε βράχο. 

Το ιμάτιο καλύπτει τον κατώτερο κορμό και τα πόδια της. 

Μόλις έχει αποσύρει το βλέμμα της από την εικόνα της στο επιχρυσωμένο κάτοπτρο.

Πήλινο ειδώλιο Αφροδίτης από τη Λακωνία (Γέρακας Μονεμβασιάς). 2ος-1ος αι. π.Χ. 

 Η θεά του Έρωτα καθρεφτίζει το πρόσωπό της σε «πτυκτό κάτοπτρο» [καθρέφτη με κάλυμμα]. Είναι σχεδόν γυμνή, εκτός από το ιμάτιο που συγκρατεί χαλαρά στο ύψος των μηρών της, του κεκρύφαλου, που καλύπτει τα καλοχτενισμένα της μαλλιά, και των κοσμημάτων της.

Μαρμάρινος κορμός κούρου, από την περιοχή του Ιλισού, Αθήνα. Αρχές 5ου αι. π.Χ. 

Φορά ιμάτιο που καλύπτει την πλάτη και τα πλευρά και πέφτει μπροστά συμμετρικά ανοιχτό. Οι ντυμένοι κούροι επιχωριάζουν στις περιοχές του βορειοανατολικού Αιγαίου και της Ανατολικής Ελλάδας, ιδιαίτερα της Ιωνίας, από όπου έχει δεχτεί επιδράσεις και το έργο αυτό.

Χάλκινο αγαλμάτιο φτερωτού έρωτα από την Αθήνα. 

Ανήκει στο «Εύρημα των Αμπελοκήπων» 1ος αι. π.Χ – 1ος αι. μ.Χ. Ο Έρωτας απεικονίζεται ως μικρό εύσαρκο παιδί. Στο κεφάλι φοράει στεφάνι κισσού. Στο δεξί χέρι κρατάει ίσως μουσικό κλειδί ή πλήκτρο, ενώ στο αριστερό θα κρατούσε κιθάρα ή λύρα. Τα μάτια είναι ένθετα από υαλόμαζα. Πιθανώς προοριζόταν για τον διάκοσμο αιθουσών συμποσίου κάποιας ρωμαϊκής έπαυλης.

Πήλινο ειδώλιο «στοχαστή» από την Καρδίτσα. 

Τελική νεολιθική περίοδος, 4500 - 3000 π.Χ. 

Ανήκει σε μια ομάδα γλυπτών που συνεχίζουν την ειδωλοπλαστική παράδοση της Μέσης Νεολιθικής, στην οποία τα ανδρικά ειδώλια κάθε είδους διακρίνονται κυρίως από τον προεξέχοντα φαλλό και πιθανότατα σχετίζονται με τη λατρεία της γονιμότητας.

Ο άνδρας φέρει το δεξί χέρι προς το κεφάλι σε μια κίνηση περισυλλογής, ενώ συνεγείρει και τη γενεσιουργό δύναμη του ανδρισμού του. Στο γυμνό σώμα, δικτυωτό περιβάλλει το λαιμό και τη βουβωνική χώρα. Στις νεολιθικές τελετουργίες, το ειδώλιο θα ήταν ορατό σε πλήθος ανθρώπων.

Μαρμάρινα ειδώλια Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου: 2800-2300 π.X.

• Γυμνή γυναικεία μορφή· το ιδεώδες της αισθητικής των λιθοξόων στην ακμή του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, εκφράζεται άρτια στο ειδώλιο αυτό με την ψηλόλιγνη σιλουέτα, τα μικρά νεανικά στήθη και τις καμπυλότητες στους μηρούς. Οι χαμένοι σήμερα ζωγραφιστοί οφθαλμοί ζωντάνευαν το πρόσωπο της γυναίκας.
• Σπάνια ειδώλια μουσικών, «αυλητή» και «αρπιστή»

Γυναικείο άγαλμα από παριανό μάρμαρο

 Aμοργός, Πρωτοκυκλαδική II Eποχή (φάση Kέρου-Σύρου, 2800-2300 π.X.)

Ανήκει στον τύπο "με διπλωμένα χέρια κάτω από το στήθος". Πρόκειται για μοναδικό έργο, αφού είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος από τα μέχρι σήμερα γνωστά δείγματα της Kυκλαδικής πλαστικής και σώζεται ακέραιο (ύψος 1,52 μ.)

Ελεφάντινο ολόγλυφο σύμπλεγμα, δύο γυμνόστηθων καθιστών γυναικείων θεοτήτων και νεαρού θεού που ακουμπά στα γόνατα τους. 

Ακρόπολη των Μυκηνών, περιοχή του ανακτόρου. 15ος-14ος αι. π.Χ. 

Πρόκειται για την αποκαλούμενη «ελεφάντινη τριάδα». Στην πίσω όψη κοινό ιμάτιο περιβάλλει τις δύο γυναίκες.

Mαρμάρινη επιτύμβια στήλη νέου αθλητή, από την Aθήνα, 550-540 π.X. 

Eπιτύμβια στήλη από παριανό μάρμαρο. Bρέθηκε στην Aθήνα, εντειχισμένη στο Θεμιστόκλειο τείχος. Παριστάνεται νέος αθλητής, που κρατάει ακόντιο. Tο βάθος σώζει έντονο ερυθρό χρώμα.

Σώμα πολεμιστή από ανάγλυφη μετόπη του ναού του Ηραίου Άργους. 

Γύρω στα 420 π.Χ 

Η έντονη μυολογία της κοιλιάς, του θώρακα και των γλουτών αποτελούν γνωρίσματα της σχολής του Αργείου γλύπτη Πολύκλειτου. Το χέρι που ακουμπάει στη δεξιά πλευρά του ανήκε σε Αμαζόνα, τη νικημένη αντίπαλό του.

Μαρμάρινο άγαλμα νέου (Διαδούμενος) από τη Δήλο. Γύρω στο 100 π.Χ

Πρόκειται για αντίγραφο του φημισμένου χάλκινου αγάλματος του Διαδούμενου, που κατασκεύασε γύρω στο 450-425 π.X. ο Aργείος γλύπτης Πολύκλειτος. Παριστάνεται νεαρός αθλητής να δένει στο κεφάλι του την ταινία της νίκης. Tο άγαλμα ενσαρκώνει το αθλητικό ιδεώδες, αλλά και τις ιδανικές αναλογίες του ανδρικού σώματος, όπως αυτές εκφράστηκαν στον «Κανόνα» του Πολύκλειτου. Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ότι το γλυπτό έφερε και επιχρύσωση.

«Ατέρμονη αναζήτηση»

Η έκθεση κλείνει με την «Ατέρμονη αναζήτηση», ενότητα που αποσκοπεί στον αισθητικό στοχασμό ως προς τη σημασία του ωραίου και την αξία του για τον άνθρωπο. 

(©:Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)

Το ερώτημα του Σωκράτη «Τι είναι τούτο το ωραίο» απασχόλησε φιλοσόφους, μαθηματικούς, ποιητές και καλλιτέχνες της αρχαιότητας. Η αναζήτηση συνεχίζεται χωρίς εύκολες ή μονοσήμαντες απαντήσεις.

Η αναζήτηση του ωραίου, ακόμα κι αν δεν καταλήγει σε μια απόλυτη αλήθεια – απόλυτες αλήθεις, έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν – οδηγεί στην αναγνώριση του εαυτού μας. Οι αμέτρητες όψεις του ωραίου προσφέρουν μια πολύπλευρη κατανόηση του εσωτερικού μας κόσμου και μια βαθύτερη προσέγγιση της ανθρώπινης φύσης.

Χάλκινο άγαλμα έφηβου αθλητή. 

Βρέθηκε στη θαλάσσια περιοχή του Μαραθώνα Αττικής. 340 – 330 π.Χ.

Πρόκειται κατά πάσα πιθανότατα για έφηβο νικητή σε κάποιον αγώνα, όπως υποδηλώνει η ταινία με το όρθιο φύλλο πάνω από το μέτωπο. Το αντικείμενο στο υψωμένο δεξί χέρι δεν σώζεται. Άγνωστο είναι επίσης το αντικείμενο που κρατούσε στο αριστερό χέρι, προς το οποίο στρέφει την κεφαλή και προσηλώνει το βλέμμα. Οφθαλμοί ένθετοι από λευκό λίθο και ίριδα από κιτρινωπή υαλόμαζα. Οι αρμονικές αναλογίες του σώματος, η ρευστή μυολογία, η ελεύθερη αλλά ήρεμη κίνηση της μορφής στο χώρο συνδέουν το έργο με τη σχολή του Πραξιτέλη.

Μαρμάρινο αγαλμάτιο γυμνού νέου, τέλη 1ου αι. π.Χ. 

Παραλλαγή της μορφής ενός συμπλέγματος, που έχει ερμηνευθεί άλλοτε ως Ορέστης και Πυλάδης, άλλοτε ως Ύπνος και Θάνατος. Η προσωποποίηση του Θανάτου συνδέεται με τη γυρισμένη προς τα κάτω δάδα και τον βωμό, ταφικά σύμβολα και τα δύο.

Χάλκινη εικονιστική κεφαλή από τη Δήλο («Παλαίστρα του Γρανίτη») Αρχές 1ου αι. π.Χ.

Διακριτικά ρεαλιστικό πρόσωπο μιας ανώνυμης μορφής που τη βαραίνουν εφήμερες σκέψεις και καθημερινές ανησυχίες. Ρυτίδες στο μέτωπο, ζάρες στις άκρες των ματιών, μελαγχολική έκφραση υγρού βλέμματος, που γίνεται πιο ζωηρό χάρη στην πολυχρωμία των ματιών, αποτελούν χαρακτηριστικά που έρχονται σε αντίθεση με τον ιδεαλισμό του κλασικού κανόνα.

ΠΗΓΕΣ

• http://www.namuseum.gr
• http://odysseus.culture.gr
• https://all4nam.com
• http://www.lifo.gr/now/culture