Ψ Ἆθλα ἐπί Πατρόκλῳ (Αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Πάτροκλου)

Hamilton, Ο Αχιλλέας θρηνεί τον Πάτροκλο

• Ενώ οι Τρώες θρηνούν για τον Έκτορα, οι Αχαιοί επιστρέφουν στα πλοία για να φάνε και να ξεκουραστούν. Ο Αχιλλέας, ξαπλωμένος στην ακρογιαλιά ανάμεσα στους Μυρμιδόνες του, στενάζει, ώσπου κατάκοπος καθώς ήταν, βυθίζεται σε ζωογόνο ύπνο. Στο όνειρό του εμφανίζεται ο Πάτροκλος, παραπονούμενος ότι τον ξέχασε και του δίνει οδηγίες: να τον ενταφιάσει γρήγορα και να φροντίσει για την τοποθέτηση των οστών τους στον ίδιο αμφορέα.

• Ο Αχιλλέας υπόσχεται ό,τι του ζητάει και προσπαθεί μάταια να τον κλείσει στην αγκαλιά του: 

"Και τες αγκάλες άπλωσεν αλλ’ έπιασεν αέρα.

Ότ’ η ψυχή κάτω απ’ την γην ωσάν καπνός εχάθη

τρίζοντας. Και ο Αχιλλεύς πετάχθη σαστισμένος.

Κτύπησε τες παλάμες του και με παράπον’ είπε:

«Θεοί μου, και στην κατοικιά του Άδη, καθώς βλέπω

είναι ψυχή και φάντασμα, αλλά δεν έχει σπλάχνα.

Ότ’ η ψυχή του δύστυχου Πατρόκλου μου οληνύκτα

μ’ εκείνον απαράλλακτη επάνω μου εστεκόταν

και μου παράγγελνε πολλά, στα δάκρυα της πνιγμένη."

                  (Ραψωδία Ψ  στ.99-107, μτφρ. Ι. Πολυλάς)

• Ο θρήνος των συντρόφων συνεχίζεται όλη νύχτα. Την αυγή της 28ης μέρας της Ιλιάδας ετοιμάζεται η πυρά του Πάτροκλου και γίνονται νεκρικές θυσίες και προσφορές· θυσιάζονται και δώδεκα νεαροί Τρώες που είχαν συλληφθεί στον ποταμό. Μεταξύ των άλλων προσφορών, ο Αχιλλέας κόβει τα ξανθά του μαλλιά, συμβολικό σημάδι της δύναμής του, και τα αποθέτει πάνω στο φέρετρο. Βάζει φωτιά και απευθυνόμενος στον Πάτροκλο βγάζει φωνή μεγάλη: 

«Χαίρε μου, ω Πάτροκλε, και αυτού που ευρίσκεσαι στον Άδη

ότι όλα όσα σου’ταξα τα τελειώνω τώρα.

Αγόρια δώδεκα λαμπρά των ανδρειωμένων Τρώων

το πυρ τα τρώγει όλα με σε, και του πυρός δεν δίδω

τον Πριαμίδην Έκτορα τροφή αλλά των σκύλων.»

              (Ραψωδία Ψ  στ.179-183, μτφρ. Ι. Πολυλάς)

Η σφαγή των Τρώων αιχμαλώτων μπροστά στον τάφο του Πάτροκλου. 

Η σφαγή αιχμαλώτων στα ομηρικά χρόνια
Στην Ελεύθερνα, 30 χλμ νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, είναι θαμμένη μια από τις σημαντικότερες πόλεις του νησιού, ανάμεσα στην Κνωσό και την αρχαία Κυδωνία. Στην πανεπιστημιακή ανασκαφή που ξεκίνησε το 1985 η αρχαιολογική σκαπάνη έχει εντοπίσει, ανάμεσα στ’ άλλα ευρήματα, ένα νεκροταφείο των γεωμετρικών χρόνων με πλούσια κτερίσματα. Στη νεκρόπολη αυτή των ομηρικών χρόνων, μοναδική στο χώρο της Μεσογείου, κάθε ταφή έχει και τη δική της διήγηση.

Μια από τις ταφές αυτές αποτελεί ίσως τη λύση στη διαφωνία του Πλά­τωνα και του Αριστοτέλη για το αν οι Έλληνες σφάζουν τους αιχμαλώτους πολέμου. Μιλάει ο αρχαιολόγος καθηγητής του πανεπιστημίου Κρήτης, Νίκος Σταμπολίδης: «Δεν αναφερόμαστε σε ανθρωποθυσίες αλλά στο δίκαιο του πολέμου, σε τελετουργική εκ­δίκηση. Βρήκαμε δίπλα στην ταφική πυρά ενός πρίγκιπα, ο οποίος έχασε τη ζωή του στη μάχη, το σκελετό ενός άλλου άνδρα που πρέπει να ήταν δεμένος πισθάγκωνα. Εκεί ήταν και ένα μαχαίρι, ένα πελέκι, μία ακονόπετρα. Ίχνη του κρανίου του εντοπίστηκαν αργότερα στα πόδια του πρίγκιπα και ήταν καψα­λισμένα από την πυρά, γεγονός που μαρτυρά τη συγχρονία των γεγο­νότων. Ήταν ένας αιχμάλωτος πο­λέμου που σφαγιάστηκε σε αντί­ποινα. Ένας από τους εργάτες της ανασκαφής μου είπε τότε την ιστο­ρία του Στεφανογιάννη, του Κρη­τικού ήρωα που εκτέλεσαν οι Γερ­μανοί στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Έλληνες συμπολεμιστές του είδαν ποιος Γερμανός τον σκότωσε, μπή­καν νύχτα στον στρατώνα των εχ­θρών, τον απήγαγαν και τον σκό­τωσαν πάνω στον τάφο του Στεφα­νογιάννη για αντίποινα».

Ελεύθερνα, η καρδιά της αρχαίας Κρήτης, της Μ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, Καθημερινή, 8-9-2013

• Εφόσον το τυπικό του πένθους βασίζεται στη νίκη κατά του αντιπάλου, τα πάντα πρέπει να αφαιρεθούν από τον έναν, τα πάντα πρέπει να δοθούν στον άλλον. Η Αφροδίτη μαζί με τον Απόλλωνα ωστόσο θα φροντίσουν ώστε το σώμα του Έκτορα να μείνει αλώβητο: 

«Ταύτα φοβέριζε, αλλ’ αυτόν σκυλιά δεν επλησιάζαν

ημέρα νύχτα τα’διωχνεν  η αθάνατη Αφροδίτη

και μ’ άφθαρτο τον ράντιζε τριανταφυλλένιο λαδι

να μη γδαρθεί το σώμα του, ως το’σερνε ο Πηλείδης.

Και μαύρο από τον ουρανόν στην πεδιάδα ο Φοίβος

κατέβασ’ ένα σύννεφο, κι εσκέπασε το μέρος

όλον όσ’ έπιανε ο νεκρός, να μη μπορεί του ηλίου

η δύναμις τα νεύρα του να φρύξει και τα μέλη.»

               (Ραψωδία Ψ  στ.184-191, μτφρ. Ι. Πολυλάς)

Henri Motte, Η Αφροδίτη ραντίζει το σώμα του Έκτορα για να μείνει αλώβητο

• Η νεκρική πυρά καίει όλη νύχτα και ο Αχιλλέας ακούραστος κάνει σπονδές ως το πρωί. Τότε σβήνει η φωτιά και πέφτει κι αυτός για ύπνο. Το πρωί της 29ης μέρας, με εντολή πάλι του Αχιλλέα ολοκληρώνεται η διαδικασία της ταφής: σβήνεται η φωτιά, περισυλλέγονται τα οστά, τοποθετούνται σε χρυσό αγγείο και παίρνουν τη θέση τους στο καλύβι του Αχιλλέα περιμένοντας και τα δικά του οστά. Στον τόπο της ταφής υψώνεται τύμβος τέτοιος που ταιριάζει στην περίσταση και ο οποίος, μετά το θάνατο και του Αχιλλέα θα γίνει ψηλότερος και φαρδύτερος. 

• Αν και ο Αχιλλέας δεν πεθαίνει μέσα στην Ιλιάδα, ο θάνατός του μας υποβάλλεται με πολλούς τρόπους. Έτσι ο θάνατος, ο αγώνας για το νεκρό και η ταφή του Αχιλλέα, μεταποιήθηκαν – όπως πιστεύει ο Schadewaldt – σε θάνατο , αγώνα και ταφή του Πάτροκλου. Αν και σκοπός είναι να τιμηθεί ο Πάτροκλος και να γίνει δεκτή η ψυχή του στον Κάτω Κόσμο, εκείνος που προβάλλει σ’ όλη αυτή τη διαδικασία είναι ο Αχιλλέας, που εκδηλώνει ενεργητικά τον πόνο και την αγάπη του για το φίλο.

Ύστερα ο Αχιλλέας οργανώνει αθλητικούς αγώνες προς τιμήν του Πάτροκλου σε οκτώ αγωνίσματα:

αρματοδρομία

πυγμαχία

    

πάλη

δρόμος

μονομαχία με δόρατα

δισκοβολία

τοξοβολία

ακοντισμός

Ο ήρωας αθλοθετεί ακριβά δώρα όχι μόνο για τους νικητές αλλά για όσους παίρνουν μέρος στους αγώνες.

Οι αθλητικοί αγώνες αποτελούν μια πρωτότυπη επινόηση του ποιητή με πολλαπλή σημασία:

·         Εντάσσονται στα πλαίσια των νεκρικών τιμών για τον Πάτροκλο, του οποίου το όνομα ακούγεται κάθε τόσο ή γίνεται λόγος γι αυτόν.

·         Δημιουργούν ένα ανακουφιστικό διάλειμμα ανάμεσα στο θρήνο για τον Πάτροκλο και το θρήνο για τον Έκτορα.

·         Συμπληρώνουν τη φυσιογνωμία του Αχιλλέα και δείχνουν τη συμφιλίωσή του με τους συμπολεμιστές του. Έτσι δημιουργείται ένα κλίμα ενότητας στο στρατόπεδο των Αχαιών, απαραίτητο στους τελευταίους αγώνες  για την κατάληψη της Τροίας.

·         Μας βοηθούν να ξαναθυμηθούμε τις ικανότητες αλλά και τις αδυναμίες του χαρακτήρα των Αχαιών σε αγώνες ειρηνικούς αυτή τη φορά και λίγο πριν τελειώσει το έπος .

·         Αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο του πολιτισμού της εποχής, το αρχαιότερο κείμενο για την ιστορία των αθλητικών αγώνων, αλλά και μια εικόνα της ιπποτικής κοινωνίας των «ευγενών» Ελλήνων του 8^ου π.Χ αιώνα. 

6η Ενότητα, Παρακολουθώ, ενημερώνομαι και ψυχαγωγούμαι από διάφορες πηγές

 

Ο Νιλ Πόστμαν μιλάει στο Θ. Λάλα (απόσπασμα), εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 27/5/2001


Αλήθεια, πιστεύετε ότι σήμερα ζούμε σε μια εποχή δικτατορίας των Μέσων;

«Σε κάποιον βαθμό, ναι, το πιστεύω. Κακά τα ψέματα... Η τηλεόραση έχει αποκτήσει τεράστια δύναμη και μπορεί να λέει στους ανθρώπους τι πρέπει να πιστεύουν και τι όχι. Η κοινωνία όμως που ζούμε επιτρέπει ταυτοχρόνως σε ανθρώπους σαν κι εμένα να ασκούν κριτική στα media, να ανησυχούν για όλα αυτά και να προειδοποιούν τους ανθρώπους για τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Και εδώ, στην Αθήνα, υπάρχουν διανοούμενοι οι οποίοι ανησυχούν γι' αυτά τα πράγματα. Η δικτατορία από τους διανοουμένους κινδυνεύει, γι' αυτό και σοφά σκεφτόμενη προσπαθεί να τους περιθωριοποιήσει ή να τους γελοιοποιήσει. Σήμερα η δικτατορία των Μέσων προσπαθεί να γελοιοποιήσει τη σκέψη. Παρακολουθήστε μια πολιτική ή άλλη συζήτηση στην τηλεόραση. Ο παρουσιαστής επιδιώκει τη σύρραξη μεταξύ των συνομιλητών αλλά αμέσως αντιδρά στην οργανωμένη σκέψη, όταν αυτή πάει να διατυπωθεί. Δεν επιτρέπει σε κανέναν να μιλήσει πάνω από τριάντα δευτερόλεπτα... για να μην κάνει κοιλιά το πρόγραμμα. Μας πώς μπορεί να διατυπωθεί μια σοβαρή σκέψη σε τριάντα δευτερόλεπτα; Αδύνατον... Γι' αυτό το μόνο που μας μένει από αυτές τις συζητήσεις είναι η διαμάχη. Τίποτε άλλο το ουσιαστικό. Στην τηλεόραση δεν παράγεται σκέψη. Γι' αυτό και στην τηλεόραση θανατώνεται η ουσία. Τίποτε το ουσιαστικό δεν λέγεται, τίποτε το ουσιαστικό δεν γίνεται στην τηλεόραση. Η τηλεόραση είναι τόσο δημοφιλής γιατί δεν ανησυχεί κανέναν, γιατί βοηθάει διατηρώντας μας απαθείς να σπρώξουμε τον χρόνο».

Αν ο στόχος όλων των Μέσων είναι να μας «πουλήσουν» ως κοινό στους διαφημιστές, τότε γιατί, αντί να ποντάρουν στην καλή είδηση που θα λειτουργούσε σαν κράχτης καλής διάθεσης, παρουσιάζουν μόνο κακές ειδήσεις, και μάλιστα μ' αυτόν τον τρόπο;

«Κάνετε ένα βασικό λάθος στον συλλογισμό σας... Η τηλεόραση δεν δείχνει μόνο κακές ειδήσεις· οι καλές ειδήσεις της τηλεόρασης είναι οι διαφημίσεις. Σου λένε, ας πούμε, ότι έγινε σεισμός στην Αθήνα, αναταραχές στη Βηρυτό... Ακούστε τώρα και κάτι ευχάριστο: "Μπορείτε να ταξιδέψτε στην Αργεντινή με πέντε δολάρια λιγότερο και εξοφλώντας το εισιτήριό σας σε 24 δόσεις... " ή "Αγοράσετε τη νέα σοκολάτα που σας κάνει να νιώσετε τη γλύκα της ζωής... " ή "Δοκιμάσετε τη νέα λιχουδιά στα McDonald's και ταξιδέψτε για λίγο στον παράδεισο της γευστικής απόλαυσης...". Με άλλα λόγια η τηλεόραση μας δίνει μια μικρή ποσότητα ανησυχίας για να νιώσουμε ακόμη πιο ευτυχισμένοι που μπορούμε να παραμένουμε καταναλωτές όταν κάπου αλλού έχουν πέσει τα σουπερμάρκετ ή οι άνθρωποι δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι τους γιατί οι βόμβες πέφτουν σαν το χαλάζι».

­ Οι καλές ειδήσεις λοιπόν στην τηλεόραση είναι πάντοτε οι διαφημίσεις.

«Οι κακές ειδήσεις υπάρχουν απλώς για να τραβήξουν το ενδιαφέρον μας και να μας προετοιμάσουν για τις "καλές". Συνήθως όμως οι κακές ελέγχονται πάρα πολύ προσεκτικά. Ακόμη κι αν έγινε σεισμός στο Περού με θύματα 3.000 ανθρώπους ­ δηλαδή μια τεράστια καταστροφή ­ τα κανάλια δεν θα σου μεταφέρουν την είδηση με λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να σε κάνουν να στενοχωρηθείς ή να μελαγχολήσεις. Διότι αν μελαγχολήσεις, δεν θα σε νοιάζει πλέον να καταναλώσεις αυτοκίνητα ή δημητριακά. Θα λειτουργήσεις όπως λειτουργούσαν και οι αρχαίοι Έλληνες, οι οποίοι είχαν μια διαρκή ανησυχία για τα πράγματα γύρω τους ­ και αυτό δεν το θέλουν. Εξήντα δευτερόλεπτα λοιπόν για τον σεισμό στο Περού είναι αρκετά. "Τρεις χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους... " αλλά ως εκεί... αρκετά. "Προχωράμε τώρα στο επόμενο θέμα... Οι χορηγοί της εκπομπής έχουν να σας πουν κάτι που σας ενδιαφέρει... Αυτό που ακούει ο τηλεθεατής να του τάζουν οι διάφορες εταιρείες τον ανεβάζει και έτσι γλιτώνει από τη μελαγχολία και την περίσκεψη μιας κακής είδησης».

­ Αν κατάλαβα καλά τα λεγόμενά σας, για τους διαφημιστές ο καλός καταναλωτής είναι αυτός που έχει μάθει να γυρίζει την πλάτη του στην ουσία της ζωής.

«'Οχι αυτός που γυρίζει την πλάτη του αλλά αυτός που έχει πεισθεί πια ότι το νόημα της ζωής κρύβεται στο να καταναλώνεις. Οι διαφημιστές θέλουν να έχει ένα νόημα η ζωή μας, όχι όμως αυτό που θεωρούσαν νόημα της ζωής άνθρωποι σαν τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα ή τον Τόμας Τζέφερσον. Θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι ο δρόμος για τον Παράδεισο περνάει από την κατανάλωση, ότι εκεί κρύβεται όλο το νόημα της ζωής. Στην Αμερική υπάρχει μια θεωρία που αναφέρεται πια ως ανέκδοτο: "Νικητής είναι αυτός που θα πεθάνει με τα περισσότερα παιχνίδια". Αν τελικώς πιστέψουμε ότι η ζωή αξίζει μόνο όταν μπορούμε να αγοράζουμε ή να έχουμε όλο και περισσότερα πράγματα, τότε η τηλεόραση θα έχει κάνει τέλεια τη δουλειά της. Αυτό όμως καταντά τυραννία: ένας ολόκληρος κόσμος να πιστεύει ότι σκοπός της ύπαρξής του επάνω στη Γη είναι να μαζεύει πράγματα. Οι άνθρωποι δυστυχώς είναι έτοιμοι να πιστέψουν εύκολα σε αυτές τις ανοησίες.


Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την συνέντευξη εδώ: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=133666

 

Ο διαπρεπής αμερικανός αναλυτής Νιλ Πόστμαν μιλάει στο «Βήμα» και στον Αλέξη Παπαχελά , 06/02/2000

Όταν τίθεται το ερώτημα κατά πόσον ο συνδυασμός τηλεόρασης και Internet θα αποδειχθεί χρήσιμος στην πληροφόρηση του μέσου πολίτη, ο Πόστμαν είναι σαφής: «Όλοι εμείς στην Αμερική πάσχουμε από υπερβολική δόση πληροφόρησης (info overdose). Οι περισσότερες πληροφορίες που παίρνουμε μέσα από τα ΜΜΕ μας είναι εντελώς άχρηστες, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τον μέσο πολίτη που δεν αναζητεί την ειδικευμένη πληροφορία. Το ζήτημα είναι ότι έχουμε αποκτήσει εξάρτηση και πιστεύουμε ότι όλα τα δεδομένα και στοιχεία μάς είναι απολύτως χρήσιμα». Ο ίδιος, αν και γνώστης των νέων τεχνολογιών, αρνείται να πάρει κομπιούτερ γιατί νιώθει ήδη να κατακλύζεται από χείμαρρο άχρηστων πληροφοριών. «Θεωρώ ότι όταν έχω πρόσβαση σε μία βιβλιοθήκη με δύο εκατομμύρια βιβλία η ενημέρωσή μου είναι επαρκής. Αλλιώς αισθάνομαι δέσμιος της τεχνολογίας, αντί η τεχνολογία να αποτελεί ένα μέσο που αποδεικνύεται χρήσιμο σε εμένα».

Ο αμερικανός συγγραφέας του 19ου αιώνα Χένρι Θορό υποστήριζε κάτι ανάλογο όταν άρχισαν οι πρώτες τηλεγραφικές συνδέσεις ανάμεσα σε πόλεις της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ: «Είναι πολύ καλό το γεγονός ότι συνδέθηκε το Βερμόντ με το Μέιν με τηλεγραφική γραμμή. Αν όμως το Βερμόντ δεν έχει τίποτε να πει στο Μέιν, ποιος ο λόγος να χρησιμοποιούν τον τηλέγραφο;».

Ο Πόστμαν πιστεύει εξάλλου ότι όσοι θεωρούν πως το Internet και οι νέες interactive τεχνολογίες συνεισφέρουν στην ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών έχουν λάθος: «Υπάρχουν άνθρωποι που εκτιμούν ότι το Internet θα αλλάξει το πολιτικό μας σύστημα στην κατεύθυνση της άμεσης δημοκρατίας καθώς θα είναι δυνατόν να έχεις ένα δημοψήφισμα κάθε εβδομάδα για το αν πρέπει να στείλουμε στρατεύματα στο Κοσσυφοπέδιο ή αν είναι καλός ο πρόεδρός μας. Μερικοί πάλι λένε ότι ο κόσμος του Internet θα μοιάζει με τον 5ο αιώνα π.Χ. και την τότε αθηναϊκή δημοκρατία. Μου φαίνεται παράξενο να λέμε ότι είναι καλή ιδέα να βασιζόμαστε σε ένα σύστημα χρήστες του οποίου είναι τώρα μόνο το 15% της κοινωνίας μας».

Ο Πόστμαν διατυπώνει ανησυχίες για την υπερσυγκέντρωση των ΜΜΕ στα χέρια λιγοστών επιχειρήσεων.  «Βαδίζουμε σε έναν κόσμο που θυμίζει τον κόσμο του Όργουελ. Υπάρχει κίνδυνος για τη δημοκρατία από τη στιγμή που χάνεται η πολυφωνία στα μέσα έκφρασης και μειώνονται οι επιλογές για την ενημέρωση του πολίτη».

Ο Πόστμαν καταλήγει όμως σε μια κινδυνολογική πρόβλεψη και ερμηνεία των όσων συμβαίνουν τις ημέρες αυτές στον χώρο των ΜΜΕ. Στο τελευταίο βιβλίο του γράφει: «Υπάρχουν οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που θα εξυπηρετηθούν καλύτερα αν επιτρέψουν σε έναν μεγάλο, ημιαγράμματο πληθυσμό να ψυχαγωγείται μέσα από τον μαγικό κόσμο των virtual παιχνιδιών κομπιούτερ. Στην ουσία θα αφήσουν αυτό τον κόσμο να χρησιμοποιείται από τους κομπιούτερ αντί να τους χρησιμοποιεί ο ίδιος. Υπό αυτή την έννοια τα κομπιούτερ θα παραμείνουν κάτι μυστήριο, στα χέρια και στον έλεγχο μιας μικρής γραφειοκρατικής ελίτ».

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=118965

Η θεώρηση των ενημερωτικών προγραμμάτων ως είδους θεατρικής παράστασης, σκηνοθετημένης κατά τρόπο ώστε κυρίως να ψυχαγωγεί, επιτείνεται από ορισμένα χαρακτηριστικά, μεταξύ των οποίων η μέση διάρκεια κάθε ιστορίας που είναι σαράντα πέντε δευτερόλεπτα. Ο τηλεοπτικός παραγωγός πρέπει να είναι σίγουρος ότι το κοινό δίνει προτεραιότητα και μεγάλη σημασία σε κάθε γεγονός το οποίο μπορεί να τεκμηριωθεί με εικόνες, οι οποίες με ευκολία συντρίβουν τις λέξεις και βραχυκυκλώνουν την ενδοσκόπηση. Ο ύποπτος δολοφονίας που προσάγεται σε ένα αστυνομικό τμήμα, το θυμωμένο πρόσωπο ενός εξαπατημένου καταναλωτή, η αποβίβαση του Προέδρου από ένα ελικόπτερο στον κήπο του Λευκού Οίκου, όλα αυτά είναι πάντα συναρπαστικά ή ευχάριστα και ικανοποιούν με ευκολία τις απαιτήσεις ενός ψυχαγωγικού σόου. [...]

Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι η τηλεόραση αλλοιώνει την έννοια «ενημερωμένος», δημιουργώντας ένα είδος πληροφοριών που, ίσως καλύτερα στο σύνολό τους, θα ονομάζονταν παραπληροφόρηση. Πρόκειται για παραπλανητική πληροφόρηση, άστοχη, άσχετη, αποσπασματική ή επιφανειακή, που δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι κάτι γνωρίζουμε, αλλά στην ουσία αποπροσανατολίζει.

Λέγοντας αυτά δε θέλω να υποδηλώσω ότι οι τηλεοπτικές ειδήσεις ηθελημένα έχουν στόχο να στερήσουν τους τηλεθεατές από τη συνεκτική και σχετική κατανόηση του κόσμου τους. Θέλω να πω ότι, όταν οι ειδήσεις παρουσιάζονται με συσκευασία ψυχαγωγίας, κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο. Υποστηρίζοντας ότι τα τηλεοπτικά ενημερωτικά σόου ψυχαγωγούν και δεν ενημερώνουν, λέω κάτι πολύ πιο σοβαρό από το ότι στερούμαστε την αυθεντική ενημέρωση. Λέω ότι χάνουμε την αίσθηση του τι σημαίνει να είμαστε καλά ενημερωμένοι. Η άγνοια μπορεί να διορθωθεί. Αλλά τι πρέπει να κάνουμε, αν θεωρούμε την άγνοια γνώση;

Διασκευασμένο απόσπασμα από το βιβλίο «Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Neil Postman, εκδόσεις Κατάρτι

http://palaiapoli.wordpress.com

Τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο του Βαγγέλη Γιακουμή

Πολλοί νέοι σήμερα περνούν αρκετές ώρες καθημερινά μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή τους. Διαβάζουν σε διαφορετικές γλώσσες, τουιτάρουν, στέλνουν μηνύματα, γράφουν greeklish, googlaρουν, κάνουν chat με γνωστούς ή αγνώστους, ρισκάρουν στο fb, επικοινωνούν διαδικτυακά. Αποφεύγουν να ενημερώνονται από τα παραδοσιακά ΜΜΕ, πολύ περισσότερο από τις εφημερίδες πλην τις αθλητικές. Τις οπαδικές!

Εμπιστεύονται περισσότερο, όχι αυτό που θα ακούσουν φευγαλέα από την τηλεόρασή τους αλλά αυτό που θα διαβάσουν μέσα σε ένα site ή κάποιο blog επώνυμο ή ανώνυμο και ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες που διαθέτει ο κάθε ένας, ή την κουλτούρα, τη γνώση και τον πολιτισμό, πιστεύει ή δεν πιστεύει αυτό που διαβάζει στην οθόνη του υπολογιστή του.

Η τηλεόραση το ισχυρότερο επικοινωνιακό μέσο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, όπου δεν είναι σοβαρή και δεν σέβεται τον μέσο τηλεθεατή, παραδίδει σταδιακά ζωτικό χώρο στις νέες μορφές επικοινωνίας διαδραστικές ή αμφίδρομες όπως είναι σήμερα το διαδίκτυο.

Δυστυχώς όμως για άλλη μια φορά ό,τι ξεκίνησε στην χώρα μας ξεκίνησε λάθος. Όπως στα ιδιωτικά ΜΜΕ το 1989 που μέσα σε ένα βράδυ άνοιξαν και επέβαλαν στρεβλά στους τηλεθεατές έναν συγκεκριμένο τρόπο παρακολούθησης με αποτέλεσμα σήμερα τόσα χρόνια και μετά να προκαλούν σοκ και δέος, έτσι και σε ορισμένα όχι τα περισσότερα ευτυχώς διαδικτυακά μέσα δημιουργήθηκαν προφανώς για να εξυπηρετήσουν άλλους σκοπούς. Προσωπικές φιλοδοξίες, συναλλαγές παντός είδους, ποικίλες δραστηριότητες, πίεση για άνομες στοχεύσεις κ.ο.κ. Υπάρχουν βεβαίως και τα σοβαρά ενημερωτικά, γνώμης, εξειδικευμένα.

Πραγματικά αν το καλοσκεφτεί κανείς αυτό, λίγα είναι τα διαδικτυακά μέσα που προσφέρουν πραγματική ενημέρωση και γνώση. Επαγγελματισμό και υπευθυνότητα. Που έχουν υπογραφή και πρόσωπο στο φως, που δεν λειτουργούν  στο σκοτάδι. Η πολιτεία είχε μια ευκαιρία να ρυθμίσει κατά το δικαιότερο αυτό τον νέο τρόπο ενημέρωσης που προσφέρουν τα διαδικτυακά μέσα. Τα πρώτα σε επισκεψιμότητα τέτοια μέσα δεν είναι και απαραίτητα τα πιο έγκυρα. Και συνήθως όχι τα πιο αθώα ή που διαθέτουν άλλοθι για τις υποτιθέμενες καλές τους προθέσεις. Δεν έβαλε κανόνες, όπως δεν μπήκαν και στην τηλεόραση κανόνες.

Εμείς οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι αυτολογοκριθήκαμε κάνοντας πως έχουμε αριστερή σκέψη δεν θελήσαμε να πιέσουμε και να ζητήσουμε από μόνοι μας να μπούνε κανόνες που εν τέλει εμάς τους ίδιους θα διασφάλιζαν. Όσοι τόλμησαν κάτι τέτοιο, περίπου, τους έστησαν στα πέντε μέτρα. Τους είπαν συντηρητικούς, δεξιούς, μικρόνοους. Προσωπικά δεν θέλησα ποτέ να επιβάλω το ένα ή το άλλο. Τελευταία όμως διαπιστώνοντας τη δύναμη του διαδικτύου, διαπίστωσα το εξής: πως ο καθένας ό,τι θέλει γράφει, ό,τι θέλει κάνει post, ο,τι θέλει κάνει γενικώς, έχοντας απίστευτη ελευθερία και εξουσία του γραπτού λόγου την οποία δεν μπορεί αλλού πουθενά να βρει. Το κάνει με την ίδια ευκολία, επώνυμα ή ανώνυμα βγάζοντας από τα βάθη της ψυχής του διάφορα απωθημένα.

Πού θέλω να καταλήξω. Για να μην γίνουμε σε μερικά χρόνια παθητικοί θεατές του διαδικτύου όπως είμαστε ως τηλεθεατές, πρέπει επιτέλους να διακρίνουμε πού παρέχεται η σωστή γνώση, η αντικειμενική πληροφόρηση, η ανόθευτη και άδολη ενημέρωση (αν υπάρχει) ώστε αυτό που λέγεται από τον οποιονδήποτε να ισχύει και να μην είναι απλώς λόγια του αέρα όπως γίνεται μέχρι τώρα. Θα τα καταφέρουμε;

http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=12407

Ένα βλέμμα μόνον διά της αγάπης

Τι δεν καταλαβαίνει ο μοντέρνος γονιός από το ακόμη πιο μοντέρνο παιδί του; Τι διαφεύγει; Δεν έχω εύκολη απάντηση, αλλά τολμώ να πω ότι το «χάσμα» - όσο υπάρχει - είναι νοητικό και, κυρίως, συναισθηματικό. Όταν λέω νοητικό δεν εννοώ μόνο τη νέα ψηφιακή κουλτούρα, τους υπολογιστές, το διαδίκτυο - που και αυτά πάντως παίζουν το ρόλο τους. Εννοώ το συνολικό πλέγμα πληροφορίας και ψυχαγωγίας, εντός του οποίου μεγαλώνει το παιδί, εννοώ την τηλεόραση, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα περιοδικά· αυτό το ποτάμι  σημάτων - ό,τι αποκαλούμε infotainment στον ενήλικο κόσμο - εκπαιδεύει το παιδί υπερβολικά πολύ, τόσο πολύ που δεν μπορούν να το ανταγωνιστούν η οικογένεια και το σχολείο.

Η οικογένεια δεν μπορεί, διότι από καιρό έχει πάψει να είναι ο βασικός εκπαιδευτής του παιδιού: οι σημερινοί γονείς τρέχουν από δουλειά σε δουλειά για να καταλήξουν αγχωμένοι στο σπίτι. Το ρόλο τους ζητούν να τον αναπληρώνει το σχολείο, αλλά κι αυτό δεν μπορεί αντεπεξέλθει στις πολλαπλές απαιτήσεις. Δεν μπορεί να αναπληρώσει τη, συχνά λειψή, βασική κοινωνικοποίηση του παιδιού, που κανονικά θα έπρεπε να δώσει το οικογενειακό περιβάλλον. Και δεν μπορεί επίσης να ανταγωνιστεί την ακαταμάχητη καταιγίδα της τηλεόρασης και των ψηφιακών μέσων.

Πολλοί από τους σημερινούς γονείς δεν είναι τεχνοαναλφάβητοι - κάθε άλλο. Άρα το χάσμα δεν είναι τεχνικό, γνωστικό. Οι δυσκολίες επικοινωνίας και αλληλοκατανόησης πηγάζουν από τις χρήσεις της τεχνολογίας και τις προσδοκίες. Για το γονιό το διαδίκτυο είναι ερ­γαλείο και μια θαυμαστή δυνατότητα. Για το παιδί είναι ένα οικείο παράθυρο διαρκώς ανοιχτό, σε έναν κόσμο χωρίς ορατά σύνορα. Για το γονιό η τηλεόραση είναι ένα αναγκαίο κακό, ένα υπνωτικό για μετά τη δουλειά, μια ταινία- είναι επίσης ένας νεωτερισμός που δεν τον  έχει χωνέψει κατά βάθος. Για το παιδί είναι η τάξη του κόσμου, είναι το κέρας της Αμάλθειας, ένας αγωγός που εκπαιδεύει και ψυχαγωγεί αδιάκοπα· και κυρίως ένας μηχανισμός που το ενηλικιώνει αιφνίδια, που διαλύει τα παραμύθια και τον Άγιο Βασίλη, που σαρώνει το μαγι­κό προστατευτικό κλουβί της παιδικής ηλικίας, και βάζει το παιδί σε μια πάμφωτη εξωοικιακή πραγματικότητα.

Ν. Γ. Ξυδάκη «Ένα βλέμμα μόνον διά της αγάπης», εφημ. Η Καθημερινή, 29-2-2004

Τα είδη των αντωνυμιών και ο συντακτικός τους ρόλος from Georgia Dimitropoulou

Ραψωδία Χ Ἕκτορος ἀναίρεσις (ο θάνατος του Έκτορα)

Ο Έκτορας φοράει την πανοπλία του, περιτριγυρισμένος από τον Πρίαμο

και την Εκάβη

• Ενώ όλοι οι Τρώες, φοβισμένοι, έχουν καταφύγει μέσα στα τείχη της πόλης, ο Έκτορας μένει έξω να αντιμετωπίσει τον Αχιλλέα. Στις Σκαιές πύλες, κάτω από τα μάτια των Τρώων που παρακολουθούν από τις επάλξεις, ο Πρίαμος και η Εκάβη τον ξορκίζουν να μπει στην πόλη και να μη θελήσει να αναμετρηθεί με τον Πηλείδη. Η δόξα του Αχιλλέα έχει αρχίσει ήδη να ξετυλίγεται μέσα από τους θρήνους του βασιλικού ζεύγους. Ο Αχιλλέας είναι πιο δυνατός και σκληρόκαρδος! Ο ίδιος ο Πρίαμος αναγνωρίζει την ανωτερότητα του αντιπάλου, προεξοφλώντας έτσι το αποτέλεσμα.  Με μελανά χρώματα ζωγραφίζει ο γέρος πατέρας το τέλος της Τροίας και το δικό του, όταν δε θα υπάρχει πια ο Έκτορας, για να τους προστατέψει. Ο λόγος του γίνεται όραμα προφητικό όλων των φρικτών, που κατά την παράδοση συνόδεψαν την άλωση της Τροίας:

«Στο τείχος έμπα, τέκνον μου, για να μας σώσεις όλους

μη θέλεις δόξαν υψηλήν να δώσεις του Πηλείδη

και ο ίδιος να στερηθείς την ποθητήν ζωήν σου.

Κι έπειτα εμέ τον δύστυχον, πόχω τον νουν μου ακόμη,

λυπήσου, που κακόμοιρο στα γερατειά μου τέλος

θα δώσει ο Δίας, αφού ιδώ κάθε κακόν εμπρός μου,

τ’ αγόρια μου να σφάζονται, τες κόρες μου να σέρνουν,

να μας πατούνται οι θάλαμοι και στον φρικτόν αγώνα

να σκαν τα βρέφη καταγής και να τραβούν τα χέρια

των Αχαιών τα βδελυρά τες άμοιρες νυφάδες.

Κι εμέ τον ίδιον ύστερον στα πρόθυρά μου οι σκύλοι

οι ωμοφάγοι θα τραβούν, αφού μ’ ακόντ’ ή λόγχην

κάποιος από τα μέλη μου πετάξει την ψυχήν μου.

Του τραπεζιού μου θρέμματα οι θυρωροί μου σκύλοι

από το αίμα μου αφού πιουν θα πέφτουν ζαλισμένοι

στα πρόθυρά μου.»

                                      (Χ στ. 56-70, μτφρ. Ι. Πολυλά)

Ο Πρίαμος και η Εκάβη παρακαλούν τον Έκτορα να μην μονομαχήσει με τον Αχιλλέα

Η Εκάβη, με πολλές και τρυφερές προσφωνήσεις, μόνο συναισθηματικά τον αγγίζει, μόνο το γιο της συλλογιέται, ούτε την Τροία, ούτε τον εαυτό της :

«Και απ’ τ’ άλλο μέρος έκλαιε και οδύρετο η μητέρα

και επρόβαλεν, ανοιγοντας τον κόρφον της, τα στήθη,

και κλαίγοντας του έλεγε: «Έκτορ, παιδί μου, τούτα

σεβάσου και λυπήσου εμέ. Θυμήσου, ω ποθητέ μου,

αν τα παυσίλυπα στήθη μου σου έδωσα μια μέρα.

Αν μ’ αγαπάς αντίστηθα τον άγριον κείνον άνδρα

μη πολεμάς, αλλ’ απ’ εδώ στα τείχη μας κλεισμένος.

Και αν σε φονεύσ’ ο άσπλαχνος δε θα σε κλάψω, επάνω

στην κλίνην, περιπόθητο των σπλάχνων μου βλαστάρι,

μήτε η λαμπρή σου σύντροφος, αλλά μακράν στες πρύμνες

των Αχαιών γοργόποδοι θενά σε φάγουν σκύλοι.».

                                                    (Χ στ. 79-89, μτφρ. Ι. Πολυλά)

• Ο Έκτορας ακούει αμίλητος τα παρακάλια των γονιών του. Πίσω από την εξωτερικά ακλόνητη στάση του η ψυχή του συγκλονίζεται βαθιά, γεγονός που αποδεικνύει ο εσωτερικός μονόλογος που ακολουθεί: εξετάζει την εκδοχή να μπει στο κάστρο, αλλά κάνει πίσω βλέποντας σίγουρη την ντροπή. Εξετάζει την εκδοχή της διαπραγμάτευσης, που την απορρίπτει ως μη πραγματοποιήσιμη μ’ έναν  Αχιλλέα ανηλεή και ασυγκράτητο στην αγριότητά του. Έτσι δεν του απομένει παρά ή να σκοτώσει τον Αχιλλέα – ελπίζει ακόμα, ανήξερος καθώς είναι για τη μοίρα του – και ν’ ανεβεί στο κάστρο με ξεπλυμένη τη ντροπή ή να πεθάνει σαν άντρας, ευκλεώς μπροστά στο κάστρο. Ευθύνες, συναίσθημα τιμής ισχυρότερο από το ένστικτο της ζωής και άγνοια οδηγούν τον Έκτορα στο δρόμο της μοίρας, μιας μοίρας που τελικά μόνος του τη γράφει κανείς. Η απόφαση παίρνεται με προσωπικά κριτήρια και όχι γενικά, της πατρίδας ∙ εκθέτοντας σε θανάσιμο κίνδυνο τον εαυτό του, ο Έκτορας εκθέτει και την πατρίδα του, αλλά ο ηρωικός κόσμος της ομηρικής αριστοκρατίας υπαγορεύει και ταυτόχρονα συγχωρεί τέτοιου είδους «αδυναμίες». Προ του «κύδους» τα πάντα ωχριούν! Κανείς δεν θα κατηγορήσει τον Έκτορα γι’ αυτό που κάνει, μόνο θα τον κλάψουν.

•  Στον ερχομό του Αχιλλέα όμως ο Έκτορας τρομάζει και, παρά την απόφασή του – άλλο η απόφαση άλλο η πραγματοποίησή της – δεν  αντέχει και το βάζει στα πόδια. Πίσω του χύνεται ο Αχιλλέας, όπως πέφτει το γεράκι πίσω από το περιστέρι. «Καθώς ο Έκτορας τρέχει πανικόβλητος και ταπεινωμένος, στο πέρασμά του ταπεινώνει και τα ιερά χώματα του Ιλίου. Ο ήρωας που τίμησε όσο κανείς άλλος τα πάτρια, έρχεται τώρα η στιγμή να τα ατιμάσει.» (Κ. Παπαγιώργη, Η ομηρική μάχη, εκδ. Καστανιώτη, σελ 234). Τρεις φορές έκαναν το γύρο της πόλης, τριπλή ομολογία δειλίας ενώπιον θνητών και θεών. Ο ισχυρός αντίπαλος έχει μεταμορφωθεί σε εκλεκτό θήραμα, «πρώτη ύλη για τη φωτιά που θα φωτίσει τις πράξεις του Αχιλλέα».

Ο Αχιλλέας καταδιώκει τον Έκτορα

• Στο τέταρτο γύρισμα ο Δίας ζυγίζει τη μοίρα των δύο ηρώων (ψυχοστασία) και η ζυγαριά της μοίρας έγειρε προς το μέρος του Έκτορα. Ο θάνατός του δεν μπορεί να επέλθει, αν δε λυθεί πρώτα ο κόμπος από τον ουρανό. Για να υποκύψει ο Έκτορας, θα πρέπει να τον εγκαταλείψουν οι δυνάμεις του αλλά και οι θεοί. Ο Φοίβος τον αφήνει στην τύχη του και η Αθηνά τον εξαπατά ∙ παίρνοντας τη μορφή του Τρώα Διήφοβου τον παρακινεί να αντιμετωπίσουν μαζί τον Αχιλλέα.

Ο Δίας ζυγίζει τις μοίρες Έκτορα και Αχιλλέα

Η μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα

Α΄φάση μονομαχίας: άγνοια της θεϊκής απάτης (στ. 247-295)

• Ο Έκτορας ανακτά την αγωνιστική του διάθεση, δεν καυχιέται, ούτε απειλεί. Με αξιοπρέπεια, ευγένεια προτείνει συμφωνία αμοιβαίας ιπποτικής μεταχείρισης του νεκρού σώματος του ηττημένου στην μονομαχία που θα ακολουθήσει. 
• Ο Αχιλλέας αρνείται και με μια παραστατική έκφραση του «αδύνατου» υπογραμμίζει το αγεφύρωτο μίσος που τους χωρίζει. Προδικάζει με αλαζονική έπαρση και εκδικητική μανία τη νίκη του «συν Αθηνά» και το θάνατο του Έκτορα. 
•  Πρώτη άστοχη βολή του Αχιλλέα, το κοντάρι ξαναβρίσκεται στα χέρια του με θεϊκή παρέμβαση. Ξεθαρρεύει ο Έκτορας, ειρωνεύεται, εύχεται να ανακουφίσει τους Τρώες σκοτώνοντας τον Αχιλλέα. Εύστοχη η βολή του, αλλά χτυπάει στην ασπίδα και τινάζεται μακριά. Πανικόβλητος ζητάει βοήθεια από τον Διήφοβο, αλλά δεν ήταν εκεί.

Β΄φάση μονομαχίας: γνώση – συνειδητοποίηση απάτης – εγκατάλειψης (στ. 296-366)

• Ο Έκτορας αποδέχεται τη μοίρα του αδιαμαρτύρητα, χωρίς να καταρρεύσει. Ανακτά το ηρωικό του μεγαλείο, λυτρώνεται από το φόβο και ελεύθερα πλέον βαδίζει στο θάνατο επιδιώκοντας μόνο τη δόξα και την υστεροφημία. Ο ποιητής του χαρίζει ασύγκριτη ανάταση την ώρα της καταστροφής! 
• Με την περηφάνια, ορμητικότητα αετού επιτίθεται με το ξίφος του. Το καλά υπολογισμένο χτύπημα του αντίπαλου κονταριού πετυχαίνει το θανατηφόρο χτύπημα στο ακάλυπτο σημείο του τράχηλου. 
• Ο Αχιλλέας καυχιέται, ικανοποιημένος πλέον για την εκπλήρωση του χρέους του και απειλεί να κατασπαραχθεί το σώμα του Έκτορα. 
• Ο Έκτορας σπαρακτικά εκλιπαρεί για ταφή προσφέροντας ανταλλάγματα.
• Ο Αχιλλέας κλιμακώνει την άρνησή του επιδεικνύοντας απάνθρωπη αναλγησία, αγριότητα.
• Ο Έκτορας με μελαγχολική διάθεση και την προφητική δύναμη του μελλοθάνατου βλέπει το θάνατο του Αχιλλέα από τον Πάρη και τον Απόλλωνα.

 

Σύγκριση θανάτου Πάτροκλου – Έκτορα

Ομοιότητες

• Συμμετοχή θεού (Απόλλωνας – Αθηνά). Προβάλλεται η ανδρεία τους, απαραίτητη η συμβολή θεού για να καταβληθούν.
• Και οι δύο πεθαίνουν φορώντας την πανοπλία του Αχιλλέα. Οι νικητές καυχιούνται (άδικα και περιφρονητικά ο Έκτορας, με ικανοποίηση, αναλγησία ο Αχιλλέας).
• Το θανατηφόρο χτύπημα δίνεται με κοντάρι. 
• Οι νικητές αρνούνται την ταφή στον ηττημένο, απειλούν να γίνει το νεκρό του σώμα βορά στα αγρίμια.
• Πριν εκπνεύσουν Πάτροκλος και Αχιλλέας προφητεύουν το θάνατο του αντιπάλου τους.
• Εικόνα προσωποποιημένης ψυχής που κατεβαίνει θλιμένη στον Άδη. 

Διαφορές 

•  Συμμετοχή και ενός θνητού, του Εύφορβου στο θάνατο του Πάτροκλου.
• Ο Πάτροκλος γυμνώνεται από τα όπλα του ζωντανός, ο Έκτορας αφού ξεψυχήσει. 
• Ο Έκτορας ικετεύει να δοθεί το σώμα του για ταφή, ο Πάτροκλος όχι.
• Το σώμα του Πάτροκλου θα τιμηθεί, του Έκτορα θα κακοποιηθεί απάνθρωπα. 
• Ο Πάτροκλος τιμωρείται για την ύβρη του (ξέχασε την προειδοποίηση του Αχιλλέα και αψήφησε την προειδοποίηση του Απόλλωνα ότι δεν πρόκειται να κυριεύσει την Τροία)

 

Η στάση και ο ρόλος της Αθηνάς

Ο πρώτος ήρωας της Ιλιάδας κερδίζει την πιο μεγάλη νίκη του με την απροκάλυπτη βοήθεια και το δολερό παιχνίδι της Αθηνάς. Όμως, ενώ η ανθρώπινη παρέμβαση αφαιρεί δόξα, η θεϊκή επαυξάνει τη δόξα. Ο Αχιλλέας στο στ. 271 καυχιέται στον Έκτορα για τη νίκη του με το χέρι της Αθηνάς. Για κάθε μεγάλη πράξη απαιτείται συνδυασμός της ανθρώπινης δύναμης και της θεϊκής θέλησης που επικυρώνει και δικαιολογεί το μεγάλο έργο, προστατεύοντας ταυτόχρονα το θνητό από την έπαρση και τη συνακόλουθη τιμωρία.

Αχιλλέας εναντίον Έκτορα from TroikosPolemos on Vimeo.

Διασυρμός του Έκτορα και  θρήνος

• Ο Αχιλλέας σκυλεύει το νεκρό, οι Αχαιοί θαυμάζουν την ομορφιά και την κορμοστασιά του και, τώρα που μπορούν, τον λαβώνουν σαρκάζοντας. Τη σκέψη της άμεσης επίθεσης εναντίον της Τροίας, που απευθύνει στους Αργίτες στρατηγούς, την παίρνει πίσω και βιάζεται να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του στο νεκρό φίλο. Άλλωστε ξέρει ότι δεν είναι της μοίρας του να πάρει την Τροία ∙ σκοτώνοντας τον Έκτορα έχει ήδη μπει στην περιοχή του δικού του θανάτου.

 

• Η κακοποίηση του νεκρού αντιπάλου, αν και παραδομένη συνήθεια των νικητών, είναι τρομακτικά απάνθρωπη. Η αγριότητα του Αχιλλέα άμετρη και υπέρογκη είναι εκδήλωση πόνου και θυμού, ανεξέλεγκτων και καταστροφικών παθών που συγκλονίζουν μια φύση διπολική, μια μεγάλη ψυχή που δεν ξέρει από μεσότητες, που συνταιριάζει τη φωτιά με την καλοσύνη. Ένας τόσο μεγάλος θυμός δεν μπορεί να καταλαγιάσει από τη μια στιγμή στην άλλη.

«Αυτά’πε κι έργ’ απάνθρωπα στον Έκτορα εσοφίσθη.

Των δυο ποδιών του ετρύπησε τα νεύρα από τες φτέρνες

ως τ’ αστραγάλι, και λουριά τους πέρασε από μέσα,

τον κρέμασε απ’ την άμαξαν να σέρνει το κεφάλι,

σήκωσε τα λαμπρ’ άρματα και ανέβη αυτός στ’ αμάξι,

και τα πουλάρια εράβδισε που πρόθυμα επετάξαν.

Σκόνην εσήκωσε ο νεκρός και τα μαλλιά απλωμένα

στο χώμα και όλ’ η κεφαλή, χαριτωμένη πρώτα,

που τώρα ο Ζευς την έδωκεν εις των εχθρών τα χέρια

να την χαλάσουν άσχημα στην γην την πατρικήν του.»

                                         (Χ στ.395-404, μτφρ. Ι. Πολυλά)

 

• Ενώ ο Αχιλλέας απομακρύνεται σέρνοντας το νεκρό, ο φακός στρέφεται στα τείχη της Τροίας, παρακολουθώντας το θρήνο που ξεσήκωσε το διπλά φοβερό γεγονός ∙ όλα είναι θρήνος για τον Έκτορα και την Τροία μαζί, σα να έχει ήδη τυλιχτεί στις φλόγες.

Και άμ’ είδ’ εκεί να σύρεται στο χώμα το παιδί της

έβαλε τα ξεφωνητά και ανέσπα τα μαλλιά της

και την λαμπρήν μαντίλαν της επέταξε η μητέρα.

Μ’ αυτήν και ο γέρος έκλαιε, και ολόγυρα εις την πόλην

όλος οδύρετ’ ο λαός, φρικτά θρηνολογούσε.

Κι εφαίνετο απαράλλακτα σαν να’τρωγαν οι φλόγες

πατόκορφα τα υψηλά πυργώματα της Τροίας.

(Χ στ.405-411, μτφρ. Ι. Πολυλά)

• Τρεις θρήνοι παρουσιάζουν το ίδιο ψυχικό γεγονός, τη θλίψη, εκδηλωμένη από τα διάφορα πρόσωπα κατά την ιδιαιτερότητα του καθενός: Ο Πρίαμος δεν μπορεί να υποφέρει τον εξευτελισμό του γιου του, η Εκάβη ανακεφαλαιώνει όλα όσα ήταν ο Έκτορας. Η Ανδρομάχη, που ανύποπτη ύφαινε και ετοίμαζε το λουτρό για τον Έκτορα, ακούει τα ξεφωνητά της Εκάβης και προαισθάνεται το φοβερό:

Είπε και από το μέγαρο πετάχθη φρενιασμένη

με κτυποκάρδι τρομερό, και οπίσω της οι κόρες.

Και όταν στον  πύργον έφθασε μες στων ανδρών το πλήθος,

ορθή στο τείχος κοίταξε, κι εμπρός στην πόλην κάτω

τον είδε αυτού συρόμενον, και τα γοργά πουλαρια

αφρόντιστα στων Αχαιών τες πρύμνες τον τραβούσαν.

Μαύρο σκοτάδι εσκέπασε το φως των οφθαλμών της

κι έπεσε οπίσω ανάσκελα με την ψυχήν στο στόμα.

                      (Χ στ.460-467, μτφρ. Ι. Πολυλά)

 

• Ο θρήνος της, φωνή της μικρής οικογένειας, όχι της πατρίδας, συγκρατημένος, με έξαρση μόνο στην αρχή και στο τέλος, είναι θρήνος για τη μοίρα του παιδιού της: «Τώρα που του’λειψεν ο γονιός κακά πολλά θα πάθει ο Αστυάναξ μ’ όνομα που τόβγαλαν οι Τρώες. Ότι συ μόνος έσωζες την πυργωμένην πόλην.»