Βιτσέντσος Κορνάρος, Ερωτόκριτος

Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα σε πίνακα του Θεόφιλου.

Ο Ερωτόκριτος είναι μία έμμετρη μυθιστορία που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη τον 17ο αιώνα. Αποτελείται από 10.012 (οι τελευταίοι δώδεκα αναφέρονται στον ποιητή) ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο (που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος) και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Μαζί με την Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση είναι τα σημαντικότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας. Ο Ερωτόκριτος πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη και στη μουσική με την οποία έχει μελοποιηθεί. [πηγή: http://el.wikipedia.]

Η Υπόθεση του έργου

Το έργο διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα, ο κόσμος όμως που απεικονίζει είναι ένα σύνθετο κατασκεύασμα που δεν ανταποκρίνεται σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα: παράλληλα με τις αρχαιοελληνικές αναφορές, εμφανίζονται αναχρονισμοί και πολλά στοιχεία του δυτικού κόσμου, όπως η κονταρομαχία. Η υπόθεση χωρίζεται σε πέντε τμήματα και είναι συνοπτικά η εξής:

Α. Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η σύζυγός του αποκτούν μετά από πολλά χρόνια γάμου μια κόρη, την Αρετούσα. Τη βασιλοπούλα ερωτεύεται ο γιος του πιστού συμβούλου του βασιλιά, Ερωτόκριτος. Επειδή δεν μπορεί να φανερώσει τον έρωτά του, πηγαίνει κάτω από το παράθυρό της τα βράδια και της τραγουδά. Η κοπέλα σταδιακά ερωτεύεται τον άγνωστο τραγουδιστή. Ο Ηράκλης, όταν μαθαίνει για τον τραγουδιστή, του στήνει ενέδρα για να τον συλλάβει, ο Ερωτόκριτος όμως μαζί με τον αγαπημένο του φίλο σκοτώνει τους στρατιώτες του βασιλιά. Ο Ερωτόκριτος, καταλαβαίνοντας ότι ο έρωτάς του δεν μπορεί να έχει αίσια έκβαση, ταξιδεύει στη Χαλκίδα για να ξεχάσει. Στο διάστημα αυτό ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου μια ζωγραφιά που την απεικονίζει και τους στίχους που της τραγουδούσε. Όταν εκείνος επιστρέφει, ανακαλύπτει την απουσία της ζωγραφιάς και των τραγουδιών και μαθαίνει ότι μόνο η Αρετούσα τους είχε επισκεφτεί. Επειδή καταλαβαίνει ότι αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί να κινδυνεύει, μένει στο σπίτι προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για περαστικά ένα καλάθι με μήλα, ως ένδειξη ότι ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του.

Ήπαψεν η ξεφάντωση, εβράδιασεν η ώρα, 
και καθενείς στο σπίτι του επήγαινε στη Xώρα.

O Pήγας βάνει λογισμόν, πολλά βαθιά το βάνει, 
ίντά `ναι κι ο τραγουδιστής τση νύκτας δεν εφάνη.
Kαι μ’ άλλον τρόπο εβάλθηκε, ποιος είναι να κατέχει, 
κι ώστε να μάθει και να δει, μεγάλην έγνοιαν έχει.
Kαι κράζει, μιαν αργατινή, δέκα από την Aυλή του, 
οπού τσ’ επλέρωνε καλά να βλέπουν το κορμί του.

Λέγει τως· "Πιάστε τ’ άρματα χωστά, και μη μιλείτε, 
κι αμέτε σε παραχωστό κρουφά, και φυλαχτείτε.
Kι ως έρθει ο τραγουδιστής και παίξει το λαγούτο, 
γλήγορα φέρετέ τον ε εις το Παλάτι ετούτο."

Kινούν, και πάσιν το ζιμιό κι οι δέκα αρματωμένοι.
Kαθένας τον τραγουδιστήν ήστεκεν κι ανιμένει.
Eις ώραν ολιγούτσικην, οπού `σανε χωσμένοι, 
θωρούν τον με τη συντροφιάν αξάφνου και προβαίνει.
Aρχίζει πάλι το σκοπόν το γλυκοζαχαρένιο, 
κι εκτύπα το λαγούτο του, σαν το `χε μαθημένο.
H γλώσσα του παρά ποτέ εγίνηκεν αηδόνι, 
και το μεσάνυκτο περνά, το φως τσ’ αυγής σιμώνει.

Tότες, από το χάλασμα εβγαίνουν οι αντρειωμένοι, 
κι ως τσ’ είδεν ο Pωτόκριτος, σκολάζει και σωπαίνει
και το λαγούτο εσκόρπισεν εις εκατό κομμάτια, 
να μην τον εγνωρίσουνε κείνα τα ξένα μάτια. (Α, 491-514)

Β. Ο βασιλιάς οργανώνει κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του. Παίρνουν μέρος πολλά αρχοντόπουλα από όλον τον γνωστό κόσμο και ο Ερωτόκριτος είναι ο νικητής.

Γ. Το ζευγάρι αρχίζει να συναντιέται κρυφά στο παράθυρο της Αρετούσας. Η κοπέλα παρακινεί τον Ερωτόκριτο να τη ζητήσει από τον πατέρα της. Όπως είναι φυσικό, ο βασιλιάς εξοργίζεται με το «θράσος» του νέου και τον εξορίζει. Ταυτόχρονα φτάνουν προξενιά για την Αρετούσα από το βασιλιά του Βυζαντίου. Η κοπέλα αμέσως αρραβωνιάζεται κρυφά με τον Ερωτόκριτο, πριν αυτός εγκαταλείψει την πόλη.

Δ. Η Αρετούσα αρνείται να δεχθεί το προξενιό και ο βασιλιάς τη φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της. Έπειτα από τρία χρόνια, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, εμφανίζεται ο Ερωτόκριτος μεταμφιεσμένος από μαγεία. Σε μια μάχη σώζει τη ζωή του βασιλιά και τραυματίζεται.

Ε. Ο βασιλιάς για να ευχαριστήσει τον τραυματισμένο ξένο του προσφέρει σύζυγο την κόρη του. Η Αρετούσα αρνείται και αυτόν τον γάμο και στη συζήτηση με τον μεταμφιεσμένο Ερωτόκριτο επιμένει στην άρνησή της. Ο Ερωτόκριτος την υποβάλλει σε δοκιμασίες για να επιβεβαιώσει την πίστη της και τελικά της αποκαλύπτεται αφού λύνει τα μαγικά που τον είχαν μεταμορφώσει. Ο βασιλιάς αποδέχεται το γάμο και συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και τον πατέρα του και ο Ερωτόκριτος ανεβαίνει στο θρόνο της Αθήνας.[πηγή: http://el.wikipedia.]

Πρότυπο και άλλες πηγές

Άμεσο πρότυπο του έργου είναι η γαλλική δημοφιλής μεσαιωνική μυθιστορία Paris et Vienne του Pierre de la Cypède, που τυπώθηκε το 1487 και γνώρισε μεγάλη διάδοση με μεταφράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Ο Κορνάρος γνώρισε το γαλλικό έργο πιθανότατα από ιταλική μετάφραση, καθώς είναι απίθανο να γνώριζε γαλλικά. Δεν πρόκειται όμως για δουλική μίμηση αλλά δημιουργική διασκευή, στην οποία αναγνωρίζονται αρετές σε σχέση με το γαλλικό πρότυπο και τις άλλες διασκευές: η πλοκή είναι περισσότερο οργανωμένη, τα πρόσωπα λιγότερα, περιορίζονται κάποιες επαναλήψεις και επιπλέον υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη σκιαγράφηση της ψυχολογίας των προσώπων. Μέχρι το πρώτο μισό του έργου, ο Κορνάρος ακολουθεί την πλοκή του προτύπου του. Από το σημείο όμως της αποτυχημένης πρότασης γάμου προς τον Βασιλιά, τα δύο έργα παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές. Στο Paris et Vienne οι δύο νέοι απάγονται και επιχειρούν να δραπετεύσουν, μετά όμως από λίγο καιρό η κοπέλα συλλαμβάνεται από ανθρώπους του πατέρα της ενώ ο Paris ταξιδεύει στην ανατολή. Η ευεργεσία του προς τον πατέρα της Vienne, που συντελεί στην επανασύνδεση του ζευγαριού, δεν είναι η σωτηρία του βασιλείου από εχθρούς, όπως στον Ερωτόκριτο, αλλά η απελευθέρωση του βασιλιά από την αιχμαλωσία, όταν εκείνος, επιχειρώντας να οργανώσει σταυροφορία, συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αλεξάνδρεια. Το τέλος των δύο έργων είναι ανάλογο, με τον «άγνωστο» ευεργέτη να κάνει πρόταση γάμου στη Vienne και εκείνη να δέχεται μόνο μετά την αναγνώρισή του.

Εκτός από τη γαλλική μυθιστορία, εμφανής είναι και η επίδραση του Orlando Furioso του Αριόστο, στα σημεία με περισσότερο επικό χαρακτήρα.

Εκτός από τη δυτική επίδραση, ρόλο στη σύνθεση του Ερωτόκριτου έπαιξε και η ελληνική λογοτεχνική παράδοση, δημοτική (δημοτικά τραγούδια και παροιμίες) και έντεχνη (Ερωφίλη, Απόκοπος, Πένθος θανάτου και άλλα δημώδη κείμενα).[πηγή: http://el.wikipedia.]

Ο Γιώργος Σεφέρης για τον Ερωτόκριτο

Εξάμβλωμα της ταλαιπώρου Ελλάδος.....

«Ομολογώ ότι δεν είναι νόστιμος διατριβή» γράφει στα 1805 ο Αδαμάντιος Κοραής «να αναγινώσκη τις τον Ερωτόκριτον και άλλα τοιαύτα εξαμβλώματα της ταλαίπωρου Ελλάδος, αλλ' όστις αγαπα την ευειδεστάτην δέσποιναν, δεν πρέπει να αμελή να κολακεύη και την δυσειδή θεράπαιναν, εάν η προς την δέσποιναν είσοδος ευκολύνεται οπωσδήποτε δι' αυτής».

Η κρίση αυτή του Κοραή μ' ενδιαφέρει για δυο λόγους: α) Πρώτα, γιατί δείχνει ότι ο Κάλβος, που καθώς μου φαίνεται επηρεάζεται από τη γλωσσική διδασκαλία του Κοραή, μοιάζει να τον ακολουθεί ακόμη και στην εκτίμησή του για ένα ορισμένο είδος ποίησης. Ξέρουμε ότι ο Κάλβος κατηγορεί «το μονότονον των κρητικών επών» και «την βαρβαρότητα των ομοιοκαταλήξεων». β) Έπειτα, γιατί η παρομοίωση της γλώσσας του Ερωτόκριτου με μιαν άσκημη υπηρέτρια και κάπως μαστροπό, καθιερώνει ένα στερεότυπο αντίκρισμα του ποιήματος από τον «καθωσπρέπει» κόσμο. Δεν είναι πολλά χρόνια που ο Ερωτόκριτος, για ένα ορισμένο είδος αστών, ήταν ένα βιβλίο που διαβαζότανε στην κουζίνα. Αλλά και πολύ αργότερα, στα 1909, καθώς το σημειώνει ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, «κατατάχτηκε ο Ερωτόκριτος από διδασκάλους πανεπιστημιακούς στα βιβλία "τα κοσμούντα τας βιβλιοθήκας των θεραπαινίδων"».

Μια φυλλάδα ελεεινά τυπωμένη σε χαρτί εφημερίδας, όπου, χωρίς να λογαριάσει κανείς τα τυπογραφικά λάθη, ο εκδότης παίρνει την άδεια να αλλάζει κάθε λέξη όπως του αρέσει• μ’ ένα εξώφυλλο χρώμα κουφέτου, είτε τριανταφυλλί, είτε φυστικί – μ’ αυτή την όψη κυκλοφορούσε, από τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα, ο Ερωτόκριτος, “ποίημα ερωτικών (το ον με με ωμέγα στο αντίτυπό μου), συνταχθέν παρά Βικεντίου Κορνάρου, του εκ της Σιτίας χώρας, εν τη νήσω της Κρήτης”. Κυκλοφορούσε ανάμεσα στις ταπεινές τάξεις, στα νησιά, στις επαρχίες του ελλαδικού κράτους, στις μεγάλες μητροπόλεις του Έθνους. Τις περισσότερες φορές το πουλούσαν γυρολόγοι. Θυμάμαι, παιδί στη Σμύρνη, κάθε απόγεμα, την ίδια ώρα, την ίδια φωνή στο δρόμο: “Έχω βιβλία διάφορα! Τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα! Την Ιστορία της Γενοβέφας! Την Ιστορία της Χαλιμάς!…” Την εποχή εκείνη οι άθλιες αυτές εκδόσεις με γοητεύανε. Στο ξώφυλλο ο Ερωτόκριτος, ένας λεβέντης κοιτάζοντας αγριωπά και κάπως λοξά, με περικεφαλαία θυσανωτή, μ’ αναδιπλωμένο μανδύα πάνω απ’ το θώρακα, έχοντας πίσω του ένα αχαμνό βυζαντινό περιστύλιο, το σκουτάρι και το κοντάρι αεροκρέμαστα ανάμεσα στις κολόνες. Ήταν για μένα η ίδια ψυχή με τον Διγενή και τον Μεγαλέξαντρο, ένας τρίδυμος αδερφός. Αν με ρωτούσαν, δε θα μπορούσα να ξεχωρίσω τον ένα από τον άλλον, όπως, το ίδιο, δε θα μπορούσα να βρω τίποτα που να ξεχωρίζει την Αρετούσα από τη γοργόνα του Μεγαλέξαντρου. Κι οι δυο γυναίκες βασανίζονταν από μια μεγάλη στέρηση. Τι είδους στέρηση ήταν αυτή, δεν μπορούσα τότε να το καταλάβω. Καταλάβαινα όμως πως ήταν αρκετή για να τις πολιτογραφήσει στον κόσμο που με τριγυρνούσε. Κι αυτός ο κόσμος -άνθρωποι του αμπελιού και της θάλασσας- βασανιζότανε, καθώς έβλεπα, από μια μεγάλη στέρηση• αργότερα έμαθα πως ήταν η στέρηση της ελευθερίας.

Η γοητεία της επανάληψης

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα πολύ μακρύ ποίημα. Έχει δέκα χιλιάδες πενήντα δύο στίχους. Και όμως είναι ποίημα χωρίς ρητορεία. Κάποτε, πραγματικά τραβάει του μάκρους. Αλλά το μάκρος δεν οφείλεται στην επισώρευση λέξεων ή φράσεων χωρίς περιεχόμενο, που είναι μονάχα θόρυβος, μήτε στις ρηματικές υπερβασίες του αντικειμένου που έχει να εκφράσει ο ποιητής. Οφείλεται στις επαναλήψεις που, καθώς νομίζω, αισθάνεται τον εαυτό του υποχρεωμένο να κάνει. Λέω αισθάνεται τον εαυτό του υποχρεωμένο να κάνει, γιατί έχω την εντύπωση ότι αυτές οι επαναλήψεις γίνουνται “κατ’ απαίτησιν του κοινού”. Είναι με κάποιον τρόπο “μπιζαρίσματα”. Στο κονταροχτύπημα λ.χ. παρουσιάζει δεκατέσσερεις αρχοντόπουλους που χτυπιούνται. Και το κονταροχτύπημα του καθενός με τον αντίπαλό του περιγράφεται πάντα με την ίδια φροντίδα της λεπτομέρειας. Αν οι αρχοντόπουλοι ήταν οι μισοί, δε θα πάθαινε τίποτε το ποίημα. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς για τους διαλόγους της Αρετούσας με τη νένα Φροσύνη. Το ίδιο και για άλλα. Όλα αυτά θα ήταν καλύτερα να περιοριστούν. Τέτοιες κρίσεις είναι αυτονόητες για τον σημερινό αναγνώστη, που διαβάζει γρήγορα ένα βιβλίο κι ύστερα το πετά. Αλλά για τους πρώτους αναγνώστες, το διάβασμα ή το άκουσμα ενός ποιήματος σαν τον Ερωτόκριτο ήτανε μια γοητεία. Και η γοητεία αρέσκεται στην επανάληψη. Είναι η ίδια φύση με τη μαγική επωδό. Μια γοητεία που έπρεπε να κρατήσει πολλές βραδυές, ίσως τις βραδυές ενός ολόκληρου χειμώνα. Όταν τέλειωνε το ποίημα, το ξανάπαιρναν από την αρχή. Στο τέλος το μάθαιναν απέξω. Η επανάληψη, κοιταγμένη από αυτή την πλευρά, μοιάζει να είναι μέσα στη φύση των πραγμάτων. Ήτανε μέσα στην ψυχή του ακροατή ή του αναγνώστη, που την περίμεναν προτού μιλήσει ο ποιητής. Και ο ποιητής την εποχή εκείνη δεν ήταν, όπως οι σημερινοί, χωρισμένος από το κοινό του, ήτανε σύμφωνος με τους άλλους ανθρώπους.
Ο ποιητής του Ερωτόκριτου ξέρει να αφηγηθεί και, όταν χρειάζεται, ξέρει να ξεδιπλώσει τη δύναμη του πάθους. Αλλά ο χαρακτήρας του είναι να μιλά “με γνώση και με τρόπο”. Δεν έχει συμπάθεια για τα “μεγάλα φτερουγίσματα”, όπως συνηθίσαμε να λέμε από την εποχή του ρομαντισμού: Απ’ ό,τι κάλλη έχει άνθρωπος, τα λόγια ‘χουν τη χάρη να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει, κι οπού κατέχει να μιλεί με γνώση και με τρόπο, κάνει να κλαίσιν και γελού τα μάτια των ανθρώπω. (Α 887-90)
Όταν δε χρειάζεται να ξεσπάσει, προτιμά να βηματίζει, και ο βηματισμός του αυτός, όπως κάθε βηματισμός, είναι ένας τρόπος αλυσιδωτός, ο ένας κρίκος βαστιέται από τον άλλον και τον επαναλαμβάνει. Γι’ αυτό, φαντάζομαι, παρατηρούμε ένα είδος εμπειρισμό στην πρόοδο του ποιήματος. Δεν εννοώ με τούτο πως ο ποιητής γίνεται κάποτε πεζός. Υπάρχει ένας ποιητικός βηματισμός, ένας ίσος και χαμηλός τόνος που είναι από τα πιο χαριτωμένα πράγματα που μας προσφέρει η ποίηση. Είναι αυτό που θα λέγαμε στη μουσική το ρετσιτατίβο.»

Τι βλέπει ο ποιητής του Ερωτόκριτου;


Τη σύγκρουση της ορμής της νιότης και του ερωτικού πάθους, με τη φρόνηση" τίς οδύνες του πάθους, και, στο τέλος, τη συμφιλίωση και το συμβιβασμό των δυο αυτών αντίθετων δυνάμεων. Αυτό είναι το σχηματικό πλαίσιό του. Δεν απλουστεύω εγώ, ο ποιητής βλέπει με πολύ απλές γραμμές. Ο Ερωτόκριτος είναι αντρειωμένος και αγαπά, η Αρετούσα είναι γενναία και αγαπά χωρίς να επεμβαίνουν οι θεοί των σωμάτων, χωρίς καμιάν άλλη περιπλοκή: τη ζήλια, το φθόνο, το μίσος, την αμφιβολία, λ.χ.Ο ρήγας Ηράκλης και η νένα Φροσύνη αντιπροσωπεύουν τη "φρόνηση" ο ρήγας με απονιά, η νένα με συμπόνια. Αυτό είναι όλο. Επίσης όλη η οικονομία των κινήσεων του ποιήματος είναι πολύ απλή.Όπως έλεγα πρωτύτερα για τις επαναλήψεις, αισθάνεσαι τον ποιητή να βηματίζει πάντα με τον ίδιο ζυγό τρόπο. Συζυγίες προσώπων: Αρετούσα - Ερωτόκριτος, Ερωτόκριτος - Πολύδωρος, Ερωτόκριτος - Άριστος, Αρετούσα - νένα, κτλ. Το ίδιο και στην πρόοδο των συναισθημάτων και των καταστάσεων: πάντα το αντίθετο με το αντίθετο, η θέση και η άρση, η θέση και η άρση: φρόνηση - πάθος, σιγανό - γρήγορο, νερό - φωτιά, σκοτάδι - φως, ασκήμια - ομορφιά, κρύο - ζεστό, αποχωρισμός - σμίξιμο, κατάρες - ευκές... Θα μπορούσα να προσθέσω άπειρα τέτοια παραδείγματα. Αλλά τα αντικείμενα αυτά, όσο περιορισμένα και αν είναι, ο ποιητής τα βλέπει τέλεια, τα βλέπει από κοντά.

(Γ. Σεφέρης, «Ερωτόκριτος», Δοκιμές Α΄, σελ. 268-319, Αθήνα, 24 Φλεβάρη 1946

ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ, Ερωτόκριτος

View more presentations or Upload your own.

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΡΗΓΑ ΗΡΑΚΛΗ ΚΑΙ ΠΕΖΟΣΤΡΑΤΟΥ : Το προξενιό και η οργισμένη αντίδραση του βασιλιά




Σχηματική ανάλυση περιεχομένου και μορφής

Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος from Georgia Dimitropoulou

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

 Ο Μπάμπα και ο γιος του Αμίρ, Αφγανοί που ανήκουν στη φυλή των Παστούν, εγκατέλειψαν την Καμπούλ μετά την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων το Δεκέμβρη του 1979 και βρίσκονται εγκατεστημένοι στο Φρήμοντ της Καλιφόρνια(δεκαετία του 80). Το προηγούμενο βράδυ ο Μπάμπα έχει ζητήσει από το στρατηγό Ταχέρι το χέρι της κόρης του Σοράγια, για λογαριασμό του γιου του Αλί κι εκείνος έχει συμφωνήσει.

Όταν το επόμενο βράδυ φτάσαμε στο σπίτι των Ταχέρι για το λαφζ, την τελετή της λογοδοσίας, αναγκάστηκα να παρκάρω το Φορντ στο απέναντι πεζοδρόμιο, γιατί η αλέα τους ήταν ήδη γεμάτη από αυτοκίνητα. Φορούσα ενα σκούρο μπλε κοστούμι που είχα αγοράσει την προη¬γούμενη ημέρα, αφού έφερα τον Μπάμπα σπίτι μετά το καστεγκάρι. .....................
Από το εσωτερικό του σπιτιού ακούγονταν γέλια και απαλή αφγανική μουσική. Χτύπησα το κουδούνι. Κάποιος παραμέρισε τις κουρτίνες, κοίταξε την είσοδο κι αμέσως μετά εξαφανίστηκε. «Έφτασαν», άκουσα να λέει η φωνή μιας γυναίκας. Οι ομιλίες σταμάτησαν και κάποιος έκλεισε τη μουσική. Η χανούμ Ταχέρι άνοιξε την πόρτα. «Σαλαάμ αλέικουμ», είπε λαμποκοπώντας.
Φίλησα το χέρι της, έτσι όπως μου είχε πει να κάνω ο Μπάμπα. Τότε εκείνη μας οδήγησε στο καθιστικό μέσα από ένα λαμπρά φωτισμένο διάδρομο. Στο καθιστικό υπήρχαν περίπου δυο δωδεκάδες καλεσμένοι, καθισμένοι σε καρέκλες τοποθετημένες κατά μήκος των τοίχων. Όταν μπήκε ο Μπάμπα, όλοι σηκώθηκαν όρθιοι. Κάναμε το γύρο του καθιστικού. Ο Μπάμπα προχωρούσε αργά —εγώ πίσω του — , έσφιγγε χέρια και χαιρετούσε τους καλεσμένους. Ο στρατηγός, πάντα μέσα στο γκρίζο κοστούμι του, και ο Μπάμπα αγκαλιάστηκαν και χτύπησαν απαλά ο ένας τον άλλο στην πλάτη. Είπαν τα «σαλαάμ» τους σεβάσμια και χαμηλόφωνα.
Ο στρατηγός έτεινε τα χέρια του να με αγκαλιάσει κρατώντας τα όμως τεντωμένα, σαν να μου έλεγε την ώρα που μου χαμογελούσε με κατανόηση: «Αυτός είναι ο σωστός τρόπος —ο αφγανικός τρόπος— να το κάνεις, μπάσεμ». Φιληθήκαμε τρεις φορές σταυρωτά. Ο Μπάμπα κι εγώ —εγώ δίπλα του— καθίσαμε μέσα στο γεμάτο κόσμο καθιστικό, έχοντας απέναντί μας το στρατηγό και τη γυναίκα του. Σύμφωνα με την παράδοση, η Σοράγια δεν ήταν παρούσα.
Αφού μιλήσαμε λίγο για πολλά και διάφορα, ο στρατηγός ξερόβηξε. Τότε απλώθηκε σιωπή στο καθιστικό κι όλοι χαμήλωσαν τα μάτια τους και βάλθηκαν να κοιτάνε τα χέρια τους. Ο στρατηγός έγνεψε με το κεφάλι του στον Μπάμπα. Ο Μπάμπα ξερόβηξε. Όταν άρχισε να μιλάει, αναγκαζόταν να κόβει στη μέση τις προτάσεις του, για να παίρνει ανάσα. «Στρατηγέ σαχίμπ και χανούμ Τζαμίλα τζαν... Εγώ κι ο γιος μου... ήρθαμε σήμερα στο σπίτι σας με μεγάλη ταπεινοφροσύνη. Είστε αξιοσέβαστοι άνθρωποι... από διακεκριμένες και ευυπόληπτες οικογένειες... με περήφανους προγόνους. Έρχομαι με υπέρτατο σεβασμό για εσάς... το οικογενειακό σας όνομα και τη μνήμη των προγόνων σας». Σταμάτησε, πήρε βαθιά αναπνοή και σκούπισε το μέτωπο του. «Ο Αμίρ τζαν είναι ο μοναχογιός μου... το μοναχοπαίδι μου... και υπήρξε για μένα καλός γιος. Ελπίζω να αποδειχθεί αντάξιος της καλοσύνης σας. Σας ζητώ να μας κάνετε την τιμή... να δεχτείτε τον Αμίρ κι εμένα... στην οικογένεια σας».
Ο στρατηγός κούνησε ευγενικά το κεφάλι του. «Είναι τιμή μας που καλωσορίζουμε στην οικογένεια μας το γιο κάποιου σαν κι εσάς», είπε. «Η φήμη σας προηγείται. Στην Καμπούλ ήμουν ταπεινός θαυμαστής σας και παραμένω θαυμαστής σας κι εδώ. Είναι τιμή μας που η οικογένεια σας θα σμίξει με τη δική μας. Όσο για σένα, Αμίρ τζαν, σε καλωσορίζω στο σπίτι μου ως γιο δικό μου και σύζυγο της θυγατέρας μου, που είναι η κόρη των οφθαλμών μου. Ο πόνος σου θα είναι και πόνος μας και η χαρά σου χαρά μας. Ελπίζω να θεωρήσεις την κάλα Τζαμίλα κι εμένα ως δεύτερους γονείς σου και προσεύχομαι τόσο για την ευτυχία της χαριτωμένης μας Σοράγια τζαν όσο και για τη δική σου. Έχετε κι οι δυο σας την ευλογία μας».
Όλοι χειροκρότησαν. Στη συνέχεια όλα τα κεφάλια στράφηκαν προς το χολ. Είχε φτάσει η στιγμή που περίμεναν οι πάντες. Η Σοράγια έκανε τελικά την εμφάνιση της μ' ένα εκθαμβωτικό άσπρο παραδοσιακό αφγανικό φόρεμα, με μακριά μανίκια και χρυσά κεντίδια. Ο Μπάμπα μου έπιασε το χέρι και το έσφιξε. Η χανούμ Ταχέρι αναλύθηκε σε καινούργια δάκρυα. Η Σοράγια προχώρησε αργά αργά προς το μέρος μας. Την ακολουθούσαν νεαρές συγγένισσές της. Φίλησε τα χέρια του πατέρα μου και κάθισε πλάι μου, με τα μάτια της χαμηλωμένα. Όλοι ξέσπασαν σε χειροκροτήματα.

Καλέντ Χοσεϊνι, Χαρταετοί πάνω απ’ την πόλη, εκδόσεις Ψυχογιός

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

1. Να συγκρίνετε τη σκηνή κατά την οποία ο Αφγανός πατέρας ζητάει το χέρι της υποψήφιας νύφης με την αντίστοιχη σκηνή στον Ερωτόκριτο. Ποιες αξίες επικαλείται ο κάθε πατέρας προκειμένου να υποστηρίξει το αίτημά του και ποια ανταπόκριση βρίσκει;

2. Πόσο διαφέρουν τα γαμήλια ήθη στην βενετοκρατούμενη Κρήτη του 17ου αιώνα από εκείνα της Ινδίας του 21ου αιώνα; Διαβάστε το άρθρο που ακολουθεί και συγκρίνετε την αντίδραση του βασιλιά Ηράκλη με την αντίδραση της οικογένειας της νεαρής Ινδής στο θέμα της επιλογής συζύγου.

Η Ινδία, οι κάστες και τα εγκλήματα τιμής

Όταν η Νιρουπάμα Παθάκ έφυγε από την Κοντέρμα, μια απομονωμένη περιοχή ορυχείων, για μεταπτυχιακές σπουδές στο Νέο Δελχί, φαινόταν ότι άφηνε πίσω της την παλιά Ινδία για να γνωρίσει τη νέα. Οι γονείς της πλήρωσαν τα δίδακτρα και την άφησαν να επιλέξει ελεύθερα το επάγγελμα που θα κάνει. Οταν, όμως, ήρθε η ώρα να επιλέξει σύζυγο, τα πράγματα ήταν διαφορετικά.
Η οικογένεια της Νιρουπάμα Παθάκ ανήκει στην κάστα των Βραχμάνων, την ανώτερη στην Ινδία, και όταν η 22χρονη Παθάκ τους ανακοίνωσε ότι αρραβωνιάστηκε κρυφά ένα νεαρό από μια κατώτερη κάστα, η οικογένεια της άρχισε να την πιέζει να αλλάξει γνώμη.
Λίγες μέρες αφότου η Παθάκ επέστρεψε σπίτι της στα τέλη Απριλίου, βρέθηκε νεκρή στην κρεβατοκάμαρα της. Η αστυνομία συνέλαβε τη μητέρα της, Σούντα Παθάκ, ως ύποπτη για δολοφονία, ενώ η οικογένεια ισχυρίζεται ότι πρόκειται για αυτοκτονία. Η ιατροδικαστική έκθεση αποκάλυψε ένα άλλο απροσδόκητο στοιχείο της υπόθεσης: η Παθάκ ήταν έγκυος.
Στην ινδική κοινωνία, όπου η πάλη ανάμεσα στα παραδοσιακά και τα σύγχρονα ήθη κυριαρχεί, ο θάνατος της Παθάκ προέκυψε εν μέσω μιας προφανούς αναζωπύρωσης των λεγόμενων εγκλημάτων τιμής, θύματα των οποίων πέφτουν ζευγάρια που παραβαίνουν τις ινδικές γαμήλιες παραδόσεις.
Το φαινόμενο των εγκλημάτων τιμής είναι συνηθέστερο σε κάποιες βόρειες πολιτείες, ειδικά στη Χαριάνα, όπου τα τοπικά συμβούλια καστών συχνά λειτουργούν ως αστυνομική δύναμη ηθών η οποία δεν υπάγεται στο νόμο και εκδίδουν διατάγματα εναντίον των ζευγαριών που προέρχονται από διαφορετικές κάστες ή που κατάγονται από το ίδιο χωριό, κάτι το οποίο θεωρείται ότι παραβιάζει την παράδοση. «Η σύναψη γάμων ανάμεσα σε άτομα που ανήκουν στην ίδια κάστα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού μας. Ολες οι κοινωνίες έχουν το δικό τους πολιτισμό. Ολες οι κοινωνίες έχουν τις δικές τους παραδόσεις», τόνισε ο Νταρμέντρα Παθάκ, ο πατέρας της άτυχης Παθάκ.
Στην Κοντέρμα, όσοι τάσσονται στο πλευρό της οικογένειας Παθάκ διαδηλώνουν υπέρ της αποφυλάκισης της μητέρας, ενώ την ίδια στιγμή στο Νέο Δελχί πρώην συμφοιτητές της Παθάκ και άλλοι κάνουν ολονυχτίες με αναμμένα κεριά, ζητώντας την εκδίκαση της υπόθεσης ως έγκλημα τιμής. Η Τζιρίγια Βίας, ινδή βουλευτής και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Γυναικών της χώρας, δήλωσε σχετικά: «Αυτό το φαινόμενο γίνεται όλο και πιο συχνό. Δεν θα έπρεπε να γίνονται τέτοια πράγματα τον 21ο αιώνα. Πρέπει να σταματήσουν οπωσδήποτε». 

 ΚΕ, 18 Ιουλίου 2010

Έφηβη σκότωσε τον πατέρα και τον αδελφό της

ΑΘΗΝΑ 02/07/2012

Μια Ινδή έφηβη 14 ετών συνελήφθη διότι δηλητηρίασε και σκότωσε τον πατέρα και τον αδελφό της επειδή εκδήλωσαν την αντίθεσή τους στον έρωτά της με ένα αγόρι κατώτερης κάστας, σε μια αντεστραμμένη υπόθεση "εγκλήματος τιμής", ανακοίνωσε η αστυνομία.

Η νεαρή κοπέλα έριξε δηλητήριο χθες σε μια σούπα κάρυ με λαχανικά, την οποία κατόπιν έδωσε στον πατέρα της και το νεότερο αδελφό της, που υπέκυψαν λίγη ώρα μετά το γεύμα, σύμφωνα με την αστυνομία. Η μητέρα της έφηβης, η Σουνίτα Ντέβι, εξήγησε στους αστυνομικούς ότι επέζησε διότι ήταν άρρωστη και αρνήθηκε να φάει.

Η διπλή ανθρωποκτονία σημειώθηκε στο χωριό Μαλπούρ, 75 χλμ. από την Πάτνα, πρωτεύουσα της πολιτείας Μπιχάρ, στην ανατολική Ινδία.

"Η νέα έκανε αυτήν την ακραία κίνηση διότι τα μέλη της οικογένειάς της, ανάμεσά τους ο πατέρας της, ο αδελφός της και η μητέρα της, είχαν εκδηλώσει την αντίθεσή τους στον έρωτά της με ένα αγόρι και το σχέδιό της να τον παντρευτεί", είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο ένας αξιωματικός της τοπικής αστυνομίας, ο Απέντρα Κουμάρ Σίνχα.

Ο νεαρός ανήκε στη χαμηλότερη κάστα βάσει του πολύπλοκου ινδικού συστήματος κοινωνικής διαστρωμάτωσης στην Ινδία, στους Νταλίτ, ή "ανέγγιχτους".

Η κοινότητα αυτή, η οποία ζει στο περιθώριο της κοινωνίας και υφίσταται διακρίσεις στους τομείς της παιδείας και της εργασίας, συχνά αναλαμβάνει κατώτερες, θεωρούμενες ως "ακάθαρτες" δουλειές, όπως η αποκομιδή των απορριμμάτων και των ακαθαρσιών.

Η οικογένεια της νεαρής, που ανήκε σε μια υψηλότερη κάστα, είχε ξυλοκοπήσει τον έφηβο όταν το ζευγάρι είχε προσπαθήσει να κλεφτεί.

Τα εγκλήματα που αποδίδονται σε ερωτικές σχέσεις μεταξύ μελών διαφορετικών καστών συνήθως αφορούν δολοφονίες θυγατέρων από γονείς ή αδελφών από αδελφούς διότι "ατιμάζεται η τιμή" της οικογένειας.


Δεν υπάρχουν επίσημες στατιστικές σε ό,τι αφορά τα "εγκλήματα τιμής" στην Ινδία, αλλά, σύμφωνα με μία ανεξάρτητη έρευνα που έγινε το 2010, είχαν σημειωθεί 900 ανθρωποκτονίες του είδους αυτού στις πολιτείες Χαριάνα, Παντζάμπ και Ούταρ Πραντές.

http://www.nooz.gr

3. Στην περίπτωση του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, εμπόδιο στην ένωσή τους αποτελεί η μεγάλη κοινωνική διαφορά. Ποιο είναι το εμπόδιο στους γάμους, ακόμα και σήμερα στη Ν.Αφρική, σύμφωνα με το άρθρο που ακολουθεί;

Ταμπού οι μεικτοί γάμοι

Η Νότια Αφρική ήταν ανέκαθεν μια κλειστή, συντηρητική κοινωνία.Το τέλος του απαρτχάιντ σηματοδότησε και μια αλλαγή στα ήθη. Ωστόσο, οι μεικτοί γάμοι, που επί απαρτχάιντ απαγορεύονταν διά ροπάλου και συνιστούσαν σοβαρότατο ποινικό αδίκημα που τιμωρούνταν με φυλάκιση, εξακολουθούν να αποτελούν ταμπού. Μόνο το 4% των γάμων γίνεται ανάμεσα σε άτομα διαφορετικής φυλής. Η Χέιζελ και ο Φίλιπ αποτελούν χαρακτηριστικό παρά¬δειγμα. Εκείνη μαύρη, εκείνος λευκός, είναι παντρεμένοι εδώ και 14 χρόνια και έχουν δυο παιδιά. Η σχέση τους προ¬κάλεσε απανωτά εγκεφαλικά στις οικογένειες τους, πολύ περισσότερο μάλιστα – αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς – στην οικογένεια της κοπέλας. Η αγαπημένη της θεία, με την οποία μοιραζόταν όλα της τα μυστικά, μόλις έμαθε ότι έβγαινε με ένα λευκό αγόρι, την έβαλε να της ορκιστεί ότι δεν θα τον ξαναδεί. «Μου είπε: "Είναι χαμένο κορμί. Για να βγαίνει μαζί σου, καμία λευκή δεν θα τον θέλει"». Σήμερα, τόσα χρόνια μετά το γάμο τους, δεν έχουν ζήσει ακραίες ρατσιστικές συμπεριφορές όπως παλιά, όταν τα μεικτά ζευγάρια που εμφανίζονταν δημόσια δέχονταν χυδαίες βρισιές και προπηλακισμούς. Ωστόσο, τα υποτιμητικά βλέμματα δεν λείπουν. Οι περισσότεροι φίλοι του ζευγαριού είναι μαύροι, καθώς οι λευκοί τους αντιμετωπίζουν με υπεροψία.

Περιοδικό We, ΚΕ, 4 Ιουλίου 2010