Ραψωδία Κ, Δολώνεια

Ο Οδυσσέας και ο Διομήδης συλλαμβάνουν τον Δόλωνα, 390-380 π.Χ.

 Νύχτα προς την 26^η μέρα

• Ο Αγαμέμνονας, με πλήρη συνείδηση των ευθυνών του μετά την αποτυχία της Πρεσβείας, ξαγρυπνά έξω από τη σκηνή του, συλλογίζεται, αναζητά τρόπους σωτηρίας, χωρίς όμως να τολμάει μόνος του να προτείνει λύσεις. Ο Μενέλαος ξαγρυπνά επίσης∙ τον βαραίνει η συναίσθηση ότι ο πόλεμος γίνεται για χάρη του. 
• Αφού ξυπνούν και τους άλλους αρχηγούς συγκροτούν πολεμικό συμβούλιο και αποφασίζουν, μετά από εισήγηση του Νέστορα, να σταλεί κάποιος κατάσκοπος στο εχθρικό στρατόπεδο και να βολιδοσκοπήσει τα σχέδιά των Τρώων μετά τη νίκη που κέρδισαν. Η αμοιβή του θα είναι ηθική και υλική: δόξα, δώρα, θέση στα τραπέζια τους. 
• Την επικίνδυνη αποστολή αναλαμβάνουν ο Διομήδης και ο Οδυσσέας, το ιδανικότερο ζευγάρι που μπορούσε να γίνει: συνδυασμός τόλμης – παλικαριάς + ευστροφίας – σύνεσης και εξασφαλισμένη κι απ’ τους δυο η εύνοια της Αθηνάς. 
• Την ίδια στιγμή ο Έκτορας για τον ίδιο σκοπό στέλνει τον Δόλωνα στο ελληνικό στρατόπεδο. Ο Δόλωνας, άσχημος αλλά γοργοπόδης, μεγαλοφάνταστος και αστόχαστος, από τη φιλοδοξία ν’ αποκτήσει τα αθάνατα άλογα του Αχιλλέα, ανέλαβε έργο δυσκολότερο από τις δυνάμεις του. 

Ο Οδυσσέας και ο Διομήδης συλλαμβάνουν τον Δόλωνα, 1790-1800

• Ο Τρώας κατάσκοπος θα πέσει στα χέρια του Οδυσσέα και του Διομήδη. Φοβισμένος, κλαίει, παρακαλεί, τάζει πλούσια λύτρα και χωρίς κανένα ενδοιασμό μεταβάλλεται από κατάσκοπος των συμπατριωτών του σε αχρείο προδότη τους αποκαλύπτοντας περισσότερα  απ’ όσα του ζητήθηκαν. Ο Διομήδης ενεργώντας με δύναμη και χωρίς ενδοιασμούς αποκεφαλίζει  με ωμότητα, σκανδαλώδη για το δικό μας ανθρωπιστικό αίσθημα, τον αιχμάλωτο και δικαιολογεί με ψυχρή λογική την ενέργειά του: 

 

       «Ω Δόλων, αφού έπεσες στα χέρια μας, μη ελπίζεις

να φύγεις αν κι ευχάριστα το στόμα σου μας είπε. 
Και αν τώρα σ’ απολύσωμεν ή λύτρα σου δεχθούμεν,
πάλιν θα έλθης στα γοργά των Αχαιών καράβια
κατόπιν ή κατάσκοπος ή να μας πολεμήσης.
Αλλ’ αν σου δώσω θάνατον, στο εξής δεν θα’σαι πλέον
στους Αχαιούς ολέθριος.». Και ως άπλωνε το χέρι
ο Δόλων στο πηγούνι του να τον εξιλεώσει,
όρμησε με την μάχαιραν επάνω του ο Τυδείδης,
του εχώρισε τον λάρυγγα κι εκόπηκαν τα νεύρα,
κι ενώ μιλούσ’ εκύλησε στο χώμα η κεφαλή του.

 (ραψωδία Κ, στ. 447-457, μτφρ. Ι. Πολυλά)

Οδυσσέας, Διομήδης, Δόλων, 1790-1800

•  Ο Οδυσσέας αρπάζοντας τα όπλα του Δόλωνα, τα κρατάει ψηλά και προσεύχεται στην Αθηνά, τη θεά που χαρίζει την πολεμική λεία. Για το έπος οι έννοιες του ανθρωποκτόνου και του θεοσεβούμενου είναι προκλητικά, για τη δική μας αντίληψη, κοντινές:

Και αυτοί το λυκοτόμαρο του επήραν και το κράνος,
το τόξ’ οπισθοτέντωτο και το μακρύ κοντάρι.
Προς την νικήτραν Αθηνά τα σήκωσ’ ο Οδυσσέας
ψηλά στο χέρι κι έκαμεν ευχήν: «Με τούτα χαίρου,
θεά, τα λάφυρα, και σε των αθανάτων πρώτην
με δώρα θα τιμήσωμεν. Και τώρα οδήγησέ μας
στους ίππους και στο στράτευμα των μαχητών της Θράκης.»

               (ραψωδία Κ, στ. 458-464, μτφρ. Ι. Πολυλά)

Ο Οδυσσέας και ο Διομήδης παίρνουν τα άλογα του βασιλιά της Θράκης Ρήσου.

• Στη συνέχεια, οι δυο τους πλησιάζουν τον καταυλισμό των Θρακών, συμμάχων των Τρώων. Ο Οδυσσέας, πάλι  πρώτος, διακρίνει το Ρήσο, προγραμματίζει τις ενέργειές τους και αρπάζει τα ονομαστά άλογα του βασιλιά των Θρακών. Ο Διομήδης σκοτώνει το Ρήσο και τους άντρες του. 

 

 

Ο Οδυσσέας και ο Διομήδης παίρνουν τα άλογα του Ρήσου.

 

• Μ' αυτό το περίλαμπρο λάφυρο οι δυο Έλληνες κατάσκοποι επιστρέφουν στο αχαϊκό στρατόπεδο, όπου τους γίνεται θριαμβευτική υποδοχή. Η αποστολή κατάφερε να  εξασφαλίσει μια επιτυχία απαραίτητη για την αλλαγή της καταθλιπτικής ατμόσφαιρας του στρατοπέδου. Η καινούρια μέρα θα ξεκινήσει με ελπίδες!