Ραψωδία Ε, "Διομήδους Αριστεία"

 

Διομήδης:  ( < Διός + μήδομαι ,σκέφτομαι, συμβουλεύω), αυτός που έχει θεϊκή σκέψη, που τον συμβουλεύει ο Δίας. Βασιλιάς του Άργους, γιος του Τυδέα και της Δηιπύλης. Ήταν ανηψιός του Ηρακλή και καλός φίλος του Οδυσσέα. Οι τρεις τους ήταν οι αγαπημένοι ήρωες της θεάς Αθηνάς. Στην Ιλιάδα θεωρείται ο τρίτος καλύτερος πολεμιστής των Αχαιών μετά τον Αίαντα τον Τελαμώνιο. Συμμετείχε στον πόλεμο με ένα στόλο 80 πλοίων ο οποίος ήταν δεύτερος σε αριθμό συγκρινόμενος με τον αντίστοιχο του Αγαμέμνονα που αποτελείτο από 100 πλοία. Ο Διομήδης απέσπασε από τους θεούς ασφαλή, ή σχεδόν ασφαλή, επιστροφή στην πατρίδα. Η Αφροδίτη όμως, σύμφωνα με μια παράδοση, δεν κατόρθωσε ποτέ να ξεχάσει το βέλος που της έσκισε το δέρμα στα πεδία της Τροίας. Μόλις ο Διομήδης γύρισε στο Άργος βρήκε τη σύζυγό του ξαναπαντρεμένη και στη θέση του να βασιλεύει ο νέος άντρας της γυναίκας του. Ο ήρωας, που δεν επιθυμούσε πλέον ούτε να τιμωρήσει τη γυναίκα του ούτε να παραμείνει σε αχαϊκό έδαφος, σάλπαρε με τους συντρόφους του στην Απουλία της Ν. Ιταλίας, όπου ίδρυσε πολλές πόλεις.

Άγαλμα της Αθηνάς που συμβουλεύει τον Διομήδη λίγο πριν μπει στη μάχη - (Γέφυρα Schlossbrücke, Βερολίνο)

 Ραψωδία Ε, 274 – 430 Ο Διομήδης σκοτώνει τον Πάνδαρο και τραυματίζει την Αφροδίτη

Αριστεία:ξεχωριστή ανδρεία του πολεμιστή που συνίσταται σε πολεμικά κατορθώματα στη διάρκεια της μάχης. Προβάλλεται ο θρίαμβος του νικητή που όσο πιο πολλούς σκοτώνει τόσο πιο μεγάλος είναι. Συγκεκριμένα ο Διομήδης:

• Ενεργεί με την καθοδήγηση της Αθηνάς (τον περιβάλλει με φως, ενδυναμώνει, διευθύνει το ακόντιό του, του δίνει την ικανότητα να ξεχωρίζει θνητούς από αθανάτους).
• Αντιμετωπίζει μόνος και πεζός δύο αντιπάλους πάνω στο άρμα τους.
• Σκοτώνει τον Πάνδαρο, τραυματίζει θανάσιμα με θεόρατη πέτρα τον Αινεία.
• Με τις δικές του οδηγίες ο Σθένελος αρπάζει ως λάφυρο τα άλογα του Αινεία.
• Με την άδεια της Αθηνάς τραυματίζει θεούς (Αφροδίτη, Άρης)

Η ομηρική μάχη

• Πολεμικό άρμα (δίφρος):επέβαιναν και συνεργάζονταν ο ηνίοχος(κρατούσε τα χαλινάρια/ βοηθούσε) και ο πολεμιστής – πρωταγωνιστής που συχνά πολεμούσε πεζός.

Τοιχογραφία από το ανάκτορο της Πύλου. Δύο Μυκηναίοι πολεμιστές με άρμα.

 

 

 

 

 

• Το σκύλεμα( απογύμνωση από τον οπλισμό) του νεκρού αντιπάλου θεωρείται ολοκλήρωση της νίκης του ήρωα και επιτρέπει μεγάλη καύχηση. Αντίστοιχα, υποχρέωση του συντρόφου του νεκρού είναι η προστασία του σώματος από την ατίμωση αυτή.
• Η μάχη γινόταν σώμα με σώμα με κοντάρια ή σπαθιά ακόμα και πέτρες (σπανιότερα τόξα)
• Πολεμικές κραυγές ακούγονταν από θεούς και ήρωες: για εκφοβισμό του αντιπάλου, ενίσχυση του φρονήματος, καυχησιολογία, επίπληξη.

 Ευθύνη ηρώων

• Ο Πάνδαρος, αν και παρακινημένος από την Αθηνά, φέρει ακέραιη την ευθύνη για την επιορκία του (ραψ. Δ). Τιμωρείται λοιπόν ως επίορκος και υβριστής για την καυχησιολογία του, πριν καν βεβαιωθεί για το αποτέλεσμα.
• Ο Διομήδης, παρά το ότι ενήργησε με εντολή της Αθηνάς ξεπέρασε τα όρια τραυματίζοντας θεά και επιπλέον της μίλησε με προκλητικότητα και αλαζονεία. Στους στ. 404-415 προσημαίνεται η τιμωρία του.

Ο Διομήδης τραυματίζει την Αφροδίτη, καθώς εκείνη απομακρύνει το γιο της Αινεία από τη μάχη

Ανθρωπομορφισμός

• Ο τραυματισμός της Αφροδίτης ύστερα από καταδίωξη.
• Ο πόνος, η αιμορραγία,οι φωνές,  η ζάλη, το μελάνιασμα του τραύματος.
• Η παράκληση στον αδερφό – η συμπαράστασή του.
• Τα παράπονα στη μάνα – η τρυφερή ανταπόκρισή της (χάδια, παρηγορητικά λόγια)
• Ειρωνικά σχόλια Αθηνάς, Ήρας – καταμερισμός αρμοδιοτήτων.
• Επικριτικό ύφος – συμφιλιωτική διάθεση πατέρα Δία.

Διαφορά : ιχώρ, θαυμαστή θεραπεία τραύματος. 

Η Ίριδα οδηγεί την πληγωμένη Αφροδίτη στον Όλυμπο με το άρμα του Άρη.

Επική άνεση: πάνω στην κορύφωση της αριστείας του Διομήδη ο ποιητής μεταφέρει τη δράση στον Όλυμπο με σκηνές χαλαρές που ξεκουράζουν τους ακροατές και αποτελούν ανάπαυλα από τη φρίκη του πολέμου.

Ακρίβεια περιγραφών: λεπτομερειακές περιγραφές τραυματισμών (γνώστης ο ποιητής της ανθρώπινης ανατομίας), ρεαλιστικές, ωμές, ανατριχιαστικές (για τον σημερινό αναγνώστη) πληροφορίες που έτερπαν ωστόσο τον ακροατή του Ομήρου, θαυμαστή της τέχνης εξόντωσης του αντιπάλου.

 

Ανακεφαλαίωση της ραψωδίας Ε

Ποιοι υπερισχύουν στη μάχη που άρχισε στη ραψωδία Δ; Εξελίσσονται ομαλά τα πράγματα;

Πραγματοποιείται η βουλή του Δία; Πού στοχεύει και τι πετυχαίνει ο ποιητής;

• Νίκες και ήττες εναλλάσσονται – αυτή είναι άλλωστε η φύση του πολέμου – υπερισχύουν όμως οι Αχαιοί. Η εξέλιξη είναι ομαλή, αν τη δούμε ως συνέχεια της απρόβλεπτης ως προς την έκβαση μονομαχίας Πάρη και Μενέλαου: Ο επίορκος Πάνδαρος τιμωρήθηκε και μαζί του και οι Τρώες ως συνένοχοι. Όμως το σχέδιο του Δία να δώσει νίκες στους Τρώες προκειμένου να αποκατασταθεί η τιμή του Αχιλλέα, δε φαίνεται να πραγματοποιείται ακόμα.

• Αφού η Ιλιάδα αποτελεί ποιητική ανασύνθεση του Τρωικού πολέμου, ο ποιητής, από σεβασμό στην παράδοση και δικαιολογημένη περηφάνια για τους νικητές προγόνους του, ανακεφαλαιώνει τις νίκες τους, των 9 πρώτων χρόνων του πολέμου.

• Θα ήταν αφύσικος ο εκμηδενισμός του αχαϊκού στρατού αμέσως μετά την αποχώρηση του Αχιλλέα. Άλλωστε η απουσία του εξυπηρετεί και την προβολή των άλλων ηρώων – του Διομήδη στη ραψωδία Ε - ,  που με το μέγεθος, τις πράξεις και το ήθος τους θα καλύψουν το κενό και θα εξυψώσουν ακόμα περισσότερο και τον ίδιο τον Αχιλλέα∙ όσο πιο γενναίοι αυτοί τόσο πιο ξεχωριστός εκείνος.